چکیده مطالب:
ذرت گیاه زارعتی از تیره غلات یکساله بوده و بومی نیمکره جنوبی است که برای اولین بار توسط کریستف کلمب کشف شد.
گیاهی تک پایه که گل نر بصورت خوشه در رأس و گل ماده (بلال) مخروطی و در پایین قرار دارد هر گل از 3 عدد پرچم تشکیل شده است و تعداد برگها بین 8 تا 48 بود و بطور متوسط 13 تا 18 عدد است.
از واریتههای مهم آن میتوان به ذرت داندان اسبی- ذرت بلوری- ذرت آردی- ذرت شیرین قندی- ذرت غلاف دار اشاره کرد.
ذرت به دلیل تولید بذر زیاد و صفات ژنتیکی ساده و خود گشن بودن که باعث دو رگ گیری سادهتر میشود از اهیمت ژنتیکی بالایی برخوردار است و این ویژگیها باعث شده که اصلاح کنندگان بر روی این گیاه بیشتر کار کنند.
از جمله روشهای اصلاحی آن میتوان به سلکیون- تهیه و واریتههای هیبرید و واریته مصنوعی اشاره کرد که میتوان با این روشها به اهدافی مانند بالا برردن عملکرد – مقاومت در برابر خشکی و گرما مقاومت در برابر خوابیدگی، آفات و بیماریها دست یافت.
ذرت نیز مانند دیگر گیاهان زراعی دارای آفتهایی میباشد مانند کرم ذرت، کرم ساقه خوار شب پره زمستانی یا کرم طوقه نام برد و بیماریها مانند بیماریها سیاهک ذرت، بیماری سوختگی برگ، بیماری زنگ، بیماری موزائیک اشاره کرد.
عمقی که باید در کاشت ذرت در نظر گرفت بین 3 تا 10 سانتی متر است که البته بسته به شرایط آب و هوایی منطقه، درجه حرارت محیط به هنگام کاشت- درصد رطوبت خاک و زمان کاشت بستگی دارد. و به دو صورت دستی و مکانیزه میتوان اقدام به کاشت آن کرد که کاشت مکانیزه از عملکرد بالاتری برخوردار است.
از مشاینهای مورد استفاده برای برداشت میتوان به ذرت کنها، ذرت چین پوست کن، ذرت چین دانه کن- کمباینهای غلات- و چاپرها اشاره کرد.
البته برداشت ذرت بر خلاف سایر غلات چندان تابع زمان و فصل معین نبوده و تحت شرایط زمان کاشت، طول روز- حرارت- دفعات آبیاری قرار میگیرد
فصل اول:
(تاریخچه و مبداء ذرت)
فصل اول:
(تاریخچه و مبداء ذرت)
ذرت zea mays گیاه زراعتی یکساله بومی نیمکره غربی است ذرت در بیش از 120 میلیون هکتار از اراضی دنیا کشت میشود وبه عنوان کالای مهمی در تجارت محسوب میگردد. منبع (1)
ذرت تا قبل از سال 1492 میلادی در قاره آسیا، اروپا،آفریقا به عنوان یک گیاه زارعتی شناخته نشده بود. این گیاه را از قرنها پیش در آمریکای مرکزی میشناختند و توسط مردم ایندیانای آمریکا کشت میشد و بهمین سبب بنام لاتین آن از یکی از طوایف ایندیانا بنام mahig یا marisi گرفته شده است. (Ho Ffmann and Aufhamer) منبع (2)
ذرتی که مورد توجه خاص سفید پوستان قرار گرفته است ذرت دندان اسبی بوده که دارای قدرت تطابق بیشتری با شرایط مختلف آب و هوا میباشد. منبع (1)
کریستف کلمب کاشف آمریکا برای اولین دفعه دانه ذرت را از آمریکا به اورپا برد و نام mais را به آن داد. سپس طی سالیان دراز بذر ذرت از طریق پرتقال به شمال آفریقا و جنوب اروپا هندوستان و چین برده شد. حدس زده میشود که دانه این گیاه مانند غلات دارای پوشینههایی بوده و بر جسب جهش بصورت بلال امروزی در آمده است.
بعد از گندم برزگترین سطح زیرگشت را ذرت به خود اختصاص داده در حالیکه تولید محصول آن بعد از گندم و برنج قرار دارد. اهمیت محصول و بالا بودن سطح زیرکشت زیاد این نبات بعلت قدرت تطابق آن با شرایط گوناگون اقلیمی میباشد بدین جهت جزو عمدهترین محصولات مناطق معتدله، معتدله گرم نیمه گرمسیر و مرطوب بشمار میرود. منبع (2)
در حدود 75 درصد ذرت به تغذیه حیوانات رسیده بنابراین مصرف غیر مستقیم آن پیش از مصرف مستقیم است. ذرت اساساً به عنوان یک محصول انرژی زا تولید میگردد.
در صورتی که انواع زراعی از آن که برای تولید پروتئین روغن، موم، ذرت شیرین، پاپکورن اختصاص یافته اند موجود است. منبع (1)
فرآورد های فرعی و متعددی از ذرت بدست میآید حدود 500 رقم گزارش شده است. منبع (2)
این گیاه به علت ارزش غذایی خاص که دارد مورد توجه کشورهای مکزیک- پرو- آمریکای مزکزی و اغلب کشورهای آمریکایی جنوبی قرار گرفته است. منبع (1)
در سالهای اخیر دامداران و کشاورزان به اهمیت این گیاه و تهیه علوفه از طریق سیلو کردن ذرت و تعلیف آن بصورت سبز پی برده و بکشت آن مبادرت مینمایند به نظر میرسد که ارزش غذایی ذرت تا حدی شناخته شده باشد.
طبق گزارش Zscheichler (1971) میزان عملکرد دانه ذرت هیبرید در هکتار در سال 1951 – 1950 حدود 2140 کیلوگرم در سال 1970 حدود 5060 کیلوگرم در هکتار در آلمان غربی بوده است. در حالیکه در ایران متوسط عملکرد با استفاده از هیبریدهای ساده یا مضاعف 6 تن در هکتار بوده است.
ذرت به علت داشت مواد قندی و نشاسته زیاد و عملکرد محصول علوفهای بیش از 80 تن در هکتار یکی از مهمترین نباتات جهت تولید علوفه سبز، سیلو و دانه محسوب میشود. عمدهترین موارد مواد مصرف ذرت عبارتند از: غذایی اصلی انسان علوفه جهت تغذیه دام و مصارف صنعتی. بطور متوسط ترکیبات شیمیایی دانه خشک ذرت به شرح زیر است:
(جدول در فایل اصلی موجود است)
در جدول صفحه بعد سطح زیرگشت مقدار محصول و عملکرد ذرت در کشورهای مختلف از سال 1970 را مشاهده میکنید.
(جدول در فایل اصلی موجود است)
جدول شماره : 1
فصل دوم:
ویژگیهای قسمت های مختلف گیاه ذرت - و انواع ذرت
فصل دوم:
ویژگیهای قسمتهای مختلف گیاه ذرت- و انوع ذرت
(2-2) ویژگیهای گل و ساقه:
هر گل دارای سه عدد پرچم میباشد. گل نر آرایش خوشهای دارد و در بالای ساقه و گل ماده در پایین ساقه قرار دارد. (منبع 3)
(ذرت گیاهی است یک پایه Manaique- Manaeciaus) بدین معنی که گلهای نر و ماده جدا از هم ولی بر روی یک پایه قرار دارند- گلهای ماده ذرت از جوانهای که در قاعده غلاف برگ وجود دارد تولید می شود. محور سنبلچه های ذرت بعد از تکامل تبدیل به مغز بلال (چوب و محور بلال) شده که روی محور بلال سنبلچه های متعددی طولا محاسبه شده است.
گیاه ذرت برای گلهای ماده حدود 25000 دانه گرده تولید میکند. منبع (2)
با درجه حرارت خنک تر و رطوبت بالاتر، پراکندگی دانه گرده امکان دارد تا نصف روز به تاخیر افتاده و تا پایان بعداز ظهر ادامه یابد به محض اینکه گرده در هوا پخش شد به خاطر خشکی زیاد هوا فقط چند دقیقه زنده و فعال خواهند ماند) منبع (1)
گرده افشانی غیر مستقیم ذرت بیشتر وسیله باد صورت میگیرد و باد میتواند تا چندین کیلومتر گردهها را منتقل نماید.)منبع (2)
البته باید در خصوص ذرت این توجه را داشت که ردیفهای مجاور کاشت بیش از سایر ردیفها عمل گرده افشانی را انجام میذهند. گردههای منتقل شده در روی کلاله بلافاصله شروع به جونه زدن نموده ولی فقط یک میله گرده بعد از 20 دقیقه به تخمدان میرسد.
ذرت دارای ساقههای راست و مستقیم بوده و ممکن است طول آن در مناطق خشک به 8 متر برسد. برگهای ذرت شبیه سایر غلات شامل پهنک برگ و غلاف است. غلاف برگ ذرت ساقه رادر آغوش میگیرد و طول برگ به 80-30 و حتی 150 سانتی متر و عرض آن در حدود 10 سانتی متر و ضخامت آن در حدود 2 میلی متر است.
ذرت قدرت پنچه زدن ندارد و دارای ریشههای قوی و انبوه ولی سطحی است که اختلاف عمق ریشه میتواند به استقامت یا خوابیدگی آن کمک نماید. باید ارتفاع بوتههای ذرت را به گونه یا زود رسی آن نسبت داد مثلاً ارقام زود رس 90 سانتی متر و پاپ کورن یا نقل پیرزن Zea mays var everta 30 تا 50 سانتی متر ارتفاع دارد.
ضخامت ساقه ذرت در حدود 3 سانتیمتر و حدود 8 تا12 و گاهی 14 میان گره دارد.
تعداد برگهای ذرت بین 8 تا 48 بوده که بطور متوسط 12 تا 18 عدد است.
وارتیه زودرس تعداد برگ کمتر و ارقام دیررس برگ بیشتری دارد.منبع (2)
شکل 1 : مقطع نمودار ساختمان گل مؤنث ذرت
شکل 2 : مرحله گرده افشانی ذرت، A) گل آذین با بساکهای خارج شده، B) بلال با کلاکهای خارج
شکل 3 : گل های پایه دار و بدون پایه گل مذکر ذرت. (عکس از : Cobley)
(2-2) ویژگیهای ریشه
(ریشه اولیه ذرت seminal- roob) که بعد از جوانه زدن تولید میشود5-3 عدد است و ریشه ثانوی که از گرههای در عمق 5-3 سانتی متر زیر خاک خارج می شوند 15-20 برابر بیشتر از ریشههای اولیه ذرت است. ریشههای دیگری از ساقه ذرت که خارج از خاک است تولید میگردد و این ریشهها از گرههایی که در سطح خاک قرار دارند خارج میشوند و با تماس مجدد وارد خاک می گردند. بعضی مواقع دیده شده است که ریشه های ذرت به 3-2 متری هم نفوذ کرده است. ریشههای ذرت بعد از کاشت هم بطرف پایین و هم به اطراف پراکنده شده و طول آنها بعد از کاشت پس از گذشت چهار هفته به 60 cm میرسد، رنگ دانه ذرت بسته به واریتههای مختلف متفاوت است. و از سفید، زرد ، قرمز، ارغوانی تا سیاه تغییر میکند. بعضی از دانههای ذرت دارای اندوسپرم سخت بوده که مشخصاً پروتیئن زیادتر است. بعضی از دانههای ذرت دارای آندوسپرم نشاسته هستند که نرم و آردی میباشند. منبع (2)