فصل اول:
توضیح درباره موسسه تحقیقات آفات و بیماری های گیاهی
«مقدمه»[1]
آدمی از سپیده دم ظهور بر این کره خاکی و از آن هنگام که دوران شکارگری دانه‌ها و میوه‌ها را پشت سر گذاشت و برای تهیه غذای کافی به کشاورزی پرداخت، هماره درگیر نبردی بی‌امان با عواملی بوده است که بعضی تندرستی و بقای او را با ایجاد بیماریهای گوناگون به چالش طلبیده اند و برخی با نابودسازی قوت و غذای او قطحی و مرگ‌های ناشی از گرسنگی و بی غذایی را باعث شده‌اند.
کشتار بی رحمانه و گسترده بیماریهای همه‌گیری همچون طاعون، وبا، مالاریا، تب زرد، سل و … در دوران‌های گذشته گهگاه نسل بشر را حتی تا آستانه نیستی و نابودی بوده است و زیان‌های وسیع آفات و بیماریهای گیاهی نظیر ملخ، سن، بیماریهای قارچی و …. با ایجاد قطحی‌های هولناک، مرگ‌های دسته جمعی ناشی از گرسنگی را به دنبال داشته است. در تاریخ بشری تلفیق زیان‌های این دو گروه کرارا دیده شد که فجایع سهمگینی آفریده است.
تا حدود یک قرن پیش، به واقع بشر پس مانده خوار سفره آفات و بیماریهای گیاهی بود که حاصل دسترنج او در کشتزارها و انبارها را نابود می‌ساخت و تنها از اوایل قرن بیستم میلادی، بشر توانسته است به کمک دانش و فناوری، مبارزه موثری را با این عوامل آغاز کند.
تحقیقات گیاه پزشکی و جستجو برای یافتن راه‌حل‌های موثر در مبارزه با آفات کشاورزی زمانی ممکن شد که انسان بر خلاف گذشته این عوامل را سرنوشت محکوم و گریزناپذیر ندانست بلکه عوامل طبیعی به شمار آورد که می‌توان به کمک هوش و دانش بر آنها چیره شد.
به واقع تحقیقات گیاه پزشکی حاصل تفکر نوین و نگرش جدید انسان به طبیعت پیرامونی است و گیاه پزشکان امروزه بخش مهمی از مسئولیت سنگین تامین خوراک بیش از 6 میلیارد نفوس بشری را بر دوش دارند.
گیاه پزشک ایرانی باید هم فون و فلور طبیعی ایران را مد نظر داشته باشد و هم گونه‌های وارداتی را که اکثرا بومی‌شده‌اند مورد بررسی قرار دهد و هم به موجودات زنده‌ای که مداوما از مبادی ورودی رسمی و یا از مرزهای طولانی کشور به صورت غیر قانونی (از جمله آفات و بیماری‌ها و علف‌های هرز قرنطینه‌ای) وارد می‌شوند در چالش باشد. در مطالعه جانوران و حشرات و گیاهان و غیره هم باید فون و فلور Afrotropical و هم با منطقه orientalو هم با منطقه پاله آرکتیک (که بخش اعظم سرزمین در آن قرار دارد) آشنا باشد که عناصر فراوانی از هر سه منطقه اصلی جغرافیایی جانوری (zoo geography) در ایران وجود دارند توجه به این پیچیدگی‌ها، دشواری کار و مسئولیت سنگین گیاهپزشکان ایران را به خوبی نشان می‌دهد.
«تاریخچه موسسه»[2]
تاریخچه گیاهپزشکی در ایران در واقع تاریخچه موسسه تحقیقات آفات و بیماریهای گیاهی نیز هست. در ایران بررسی‌های گیاهپزشکی نسبت به سایر رشته‌های کشاورزی شروعی زودهنگام‌تر داشته است. آغازگراین بررسی‌ها در کشور، شادروان استاد جلال افشار بود که پس از پایان تحصیلات در روسیه در1298 هجری شمسی به ایران بازگشت و شروع به تدریس در مدرسه برزگران (سلف دانشکده کشاورزی کرج) نمود.
آن شادروان در سال 1302 شمسی واحد کوچکی را در انستیتو پاستور ایران با نام «اداره تشخیص محلی- آفات و مبارزه آنها» بنیان گذاشت و تحقیق پیرامون حشرات و جانوران زیان آور کشاورزی و بعضا دامی و انسانی را آغاز نمود و این شروع رسمی تحقیقات گیاهپزشکی در ایران و نیز هسته اولیه و سنگ بنای موسسه تحقیقات آفات و بیماریهای گیاهی امروزی بود. شادروان افشار در چند زمینه دیگر نیز پیشگام و بنیانگذار بود. ازجمله اولین کسی بود که تدریس حشره شناسی و جانور شناسی و آفات گیاهی را پایه گذاری نمود، علاوه بر آن جمع آوری و شناسایی حشرات و جانوران از جمله عوامل بیماری‌زا در انسان و دام و به اصطلاح امروزی حشره شناسی و جانور شناسی پزشکی و دامپزشکی نیز با افشار آغاز شد و نیز او بر خلاف برخی مدعیات، پایه‌گذار تحقیقات جانور شناسی و همچنین اولین موزه جانور شناسی در ایران بود. به هر حال اداره کوچکی که در آن شادروان بنیان گذاشت، در سال 1306 از انستیتو پاستور ایران جدا شد و به اداره فلاحت در وزارت فواید عامه پیوست و در سال 1308 با احراز هر دو نقش مطالعاتی و اجرایی به «بنگاه دفع آفات» تغییر نام داد. شادروان افشار در طی این سالها همچنان در مدرسه عالی فلاحت (دانشکده کشاورزی فعلی) نیز تدریس می‌کرد و نیز به تحقیق و تالیف مقالات و کتاب‌هایی می‌پرداخت که برای ایران جدید و بسیار سودمند بود، در همین سالها موزه جانورشناسی دانشکده کشاورزی کرج را پایه‌گذاری نمود. در واقع فعالیت و تلاش آن مرحوم در دو سمت و سو جریان داشت، از یک سو اداره کوچکی را در انستیتو پاستور تشکیل داد که منجر به موسسه تحقیقات آفات و بیماریهای گیاهی امروزی شد و از طرف دیگر فعالیت‌های وی در دانشکده کشاورزی کرج، هسته اولیه گروه‌های گیاهپزشکی دانشگاه‌های ایران را پدید آورد. بنگاه دفع آفات فوق الاشاره تحت نظر افشار و به کمک شاگردان آن مرحوم که به تدریج از مدرسه عالی فلاحت فارغ التحصیل می‌شدند روز به روز توسعه می‌یافت به طوری که در سال‌های 1313 و 1314 در شمال کشور اولین و شاید تنها مبارزه کاملا موفق بیولوژیک را با وارد کردن کشفدوزک Rodalia cardinalis با شپشک استرالیایی انجام داد. این بنگاه به تدریج آفات مهم کشور را جمع آوری و شناسایی نمود و تحقیقات روی آنها را آغاز کرد. در سال 1322 شادروان افشار آزمایشگاه حشره شناسی و دفع آفات نباتی» که ریاست آن را شخصا عهده‌دار بود بنا نهاد، این آزمایشگاه زیر نظر مستقیم و زیر کشاورزی و در دو اطاق در محل وزارت کشاورزی آن زمان (محل فعلی فروشگاه شهر و روستا درخیابان فردوسی تهران) فعالیت می‌کرد.
با خاتمه جنگ جهانی دوم در سال 1324 چند متخصص سابق ازجمله آلکساندروف، چواخیم و کریوخین نیز در این آزمایشگاه مشغول به کار و تحقیق شدند. در همین سال چند نفر فارغ التحصیل جوان دانشکده کشاورزی کرج نظیر شادروان هایک میرزایانس نیز در این آزمایشگاه به فعالیت پرداختند. شادروان میرزایانس در همین زمان به جمع آوری حشرات ایران و تعیین نام آنها پرداخت و در واقع سنگ بنای اولیه، مجموعه عظیم حشرات ایران در بخش تحقیقات رده‌بندی حشرات موسسه را که اکنون رسما موزه حشرات مهندس هایک میرزایانس نام دارد بنیان گذاشت. باز هم در این سال قسمت تحقیقات قارچ شناسی و بیماریهای گیاهان، با آمدن شادروان دکتر اسفندیار اسفیاری بنیانگذار این نوع تحقیقات در ایران، و همچنین قسمت علف‌های هرز با انتقال شادروان مهندس عین اله بهبودی شاهسون، بنیانگذار جمع آوری و تشخیص و تحقیق در این رشته به آزمایشگاه مذکور فعال گردید. با همت این دو شادروان، کار جمع آوری و تشخیص و تحقیق در این رشته به آزمایشگاه مذکور فعال گردید. با همت این دو شادروان کار جمع آوری و تشخیص گیاهان نیز در همین سال آغاز گردید و این تلاش‌ها به همراه تشکیل بخش شناسایی و بررسی گیاهان کشور از سال 1327 بنیان اولیه هرباریوم بسیار ارزشمند و برزگ بخش تحقیقات رسنتی‌های موسسه به شمار می‌رود. آزمایشگاه مذکور در سال 1326 مجددا به اداره کل دفع آفات نباتی انتقال یافت. این آزمایشگاه که روز به روز بر کمیت و کیفیت آن افزوده می‌شد در سال 1328 «اداره بررسی آفات» نام گرفت و به اداره کل بررسی‌ها در ساختمان آن زمان وزارت کشاورزی (واقع در نبش خیابان لاله‌زار نو و انقلاب) پیوست.
در سال 1326 اداره بررسی آفات به سطح اداره کل ارتقا یافت و به «اداره کل بررسی آفات نباتی و قرنطینه» تغییر نام داد و تحت نظارت و سرپرستی مدیریت کل دفع آفات نباتی قرار گرفت و محل آن نیز تغییر یافت و به یک ساختمان استیجاری واقع در خیابان سعدی مقابل شرکت بیمه ملی ایران منتقل گردید. هم دراین زمان بعضی واحدهای شهرستانی آن در اهواز، اصفهان و تبریز و ورامین گشایش یافت.
سال 1339 را باید اولین نقطه عطف در تاریخچه موسسه و نیز گیاهپزشکی کشور دانست در این سال بر پایه تصویب نامه هیات وزیران 56000 متر مربع از زمین‌های دولتی (خالصه) اوین برای ایجاد تاسیسات جدید در اختیار اداره کل بررسی آفات نباتی و قرنطینه قرار گرفت. بالاخره نقطه عطف بعدی در تاریخ موسسه پیش آمده بدین معنی که در سال 1341 باز هم با تصویب هیات وزیران اداره کل بررسی آفات نباتی و قرنطینه، به انستیتوی بررسی آفات و بیماریهای گیاهی تغییر نام داد و به صورت سازمانی وابسته به وزارت کشاورزی، از امکانات، اختیارات و استقلال ویژه‌ای برخوردار شد، لیکن قسمت قرنطینه از آن جدا شد و به اداره کل دفع آفات نباتی (سازمان حفظ نباتات فعلی) پیوست. در این سالها کار احداث ساختمانها و آزمایشگاه‌های جدید در زمین واگذاری آغاز شد و ادامه یافت. در سال 1341 انستیتو توانست 15 هکتار دیگر از اراضی اوین را برای احداث تاسیسات و مزارع و باغ‌های آزمایشی و خانه‌های سازمانی محقین به دست آورد، انستیتو در سال 1342 رسما به ساختمان‌های تازه افتتاح شده در محلی فعلی انتقال یافت و در سال 1343 حدود 12 هکتار دیگر از زمین‌های خالصه را به دست آورد. در سال 1344 قانونی به نام «قانون تاسیس موسسه بررسی آفات و بیماریهای گیاهی» از تصویب مجلسین وقت گذشت. در این قانون واژه انستیتو حذف و به جای آن واژه موسسه رسمیت یافت. در این سالها موسسه توسط هیات 5 نفری مرکب از آقایان دکتر قوام الدین شریف، دکتر علی اکبر آگه، شادروان مهندس هایک میرزایانس، شادروان فیروز تقی‌زاده و دکتر مجید امیدوار اداره می‌شد که هر سال یکی از اعضای هیات وظیفه ریاست و یکی دیگر معاونت موسسه را به عهده می‌گرفت، با تصویب قانون موسسه، مدیریت چرخشی پنج نفره جای خود را به مدیریت ثابت داد و شادروان دکتر عباس دواچی ریاست موسسه را به عهده گرفت. در طول دهه‌های چهل و پنجاه موسسه دوران شکوفایی و پیشرفت چشمگیری را پشت سر گذاشت و موفقیت‌های فراوانی را با همت و کوشش کارکنان و مدیران متعهد و دلسوزخود به دست آورد. کادر تحقیقاتی موسسه پیش از این دوران از حدود 10 نفر نفر تجاوز نمی‌کرد و فضای آزمایشگاه‌های آن محدود به 5 اطاق 3*4 متری بود. موسسه با یک برنامه منظم توفیق یافت که تحصیل کردگان جوان و مستعد را با انجام آزمون‌های استخدامی بسیار دشوار به خدمت بگیرد و عده‌ای از آنان را برای تکمیل معلومات و تحقیقات به خارج از کشور گسیل دارد. در این دوران موسسه توانست چندین ساختمان بزرگ، گلخانه‌های متعدد و اطاق‌های حرارت ثابت و آزمایشگاه‌های مجهز تاسیس نماید و همچنین تعدادی منزل مسکونی برای اسکان محققین خود احداث کند و علاوه بر این واحدهای (آزمایشگاهی) استانی و شهرستانی را به 15 واحد (تبریز، ارومیه، بندرانزلی، تنکابن، گرگان، مشهد، ورامین، کرج، اصفهان، شیراز، بندرعباس، رفسنجان، جیرفت، اهواز و کرمانشاه) برساند. از بعد تحقیقاتی نیز موسسه توانست با تلاش کادرهای تحقیقاتی و فنی جوان و هدایت پیشکسوتان خود، طرح‌های بسیاری را در تمام زمینه‌های گیاهپزشکی و علوم وابسته اجرا کرده و به نتایج مهمی دست یابد. در این دوران ارتباطات تحقیقاتی و علمی و مبادله کتب و نشریات و اطلاعات و محقق و کارشناس، با مراکز مهم تحقیقات گیاه پزشکی و دانشگاه‌های کشورهای پیشرفته، رشد چشمگیری یافت. همین تلاش‌ها موجب شد که موسسه در سطح جهان با عنوان Plant Pest and Diseasa Research Inslitute و با سر واژگان PPDRIشناسایی و اعتبار بین المللی یابد. دهه‌های 40 و 50 را به حق می توان دوران طلایی شکوفایی و توسعه موسسه دانست.
با تصویب «قانون تاسیس سازمان تحقیقات و کشاورزی و منابع طبیعی» در سال 1352 موسسه و کلیه واحدهای آن در استان‌ها (و نه عملا) زیر پوشش سازمان تحقیقات درآمد و نام آن جایگزینی واژه تحقیقات به جای بررسی به «موسسه تحقیقات آفات و بیماریهای گیاهی» تغییر یافت، اما موسسه به دلایلی عملا پس از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی مستقل ماند و عاقبت در اوایل دهه 60 زیر نظارت کامل سازمان قرار گرفت و واحدهای استانی و شهرستانی آن نیز به صورت بخش‌های تحقیقاتی و با نام «بخش تحقیقات آفات و بیماریهای گیاهی» در مراکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان‌ها ادغام شدند.
بر اساس مصوبه بهمن 1371 شورای عالی اداری، قسمت تحقیقات منابع طبیعی از سازمان تحقیقات جدا شد و این سازمان با نام «سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی» عملا وظایف سازمان‌های ترویج و آموزش را نیز بر عهده گرفت، به تبع آن، موسسه تحقیقات آفات و بیماریهای گیاهی هم جزو سازمان جدید قرار گرفت. سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی از بدو تاسیس تاکنون در تمامی استان‌های کشور (به جز استان قم) یک یا دو (استان‌های خوزستان، کرمان و سیستان و بلوچستان)مرکز تحقیقات کشاورزی ایجاد نموده و علاوه بر این مراکز، چند موسسه تحقیقات تک محصولی نیز به وجود آورده است، این موسسات تک محصولی عبارتند از: موسسه تحقیقات برنج کشور، موسسه تحقیقات پسته، موسسه تحقیقات خرما، موسسه تحقیقات پنبه کشور، موسسه تحقیقات مرکبات، موسسه تحقیقات کشاورزی دیم و موسسه تحقیقات چغندرقند. هر یک از این موسسات و نیز مراکز تحقیقات کشاورزی پیش گفته دارای بخشی به نام «بخش تحقیقات آفات و بیماریهای گیاهی» یا«بخش تحقیقات گیاه پزشکی» هستند. موسسه تحقیقات آفات و بیماریهای گیاهی بر اساس شرح وظایف خود (که در ذیل خواهد آمد)موظف به هدایت و نظارت بر اجرای طرح‌های تحقیقاتی بخش‌های مذکور در مراکز تحقیقات کشاورزی استان‌ها و موسسات تک محصولی است. لیکن تداخل وظایف و روشن نبودن کامل حدود اختیارات، تفاوت بودجه و عدم استقلال کافی در ارتباط با مسائلی مالی، اداری و تحقیقاتی باعث شده است که موسسه هنوز انسجام کامل دهه‌های چهل و پنجاه خود را به دست نیاورد.
در اینجا به عنوان حسن ختامی بر تاریخچه موسسه، نام مدیران آن از سال 1342 به بعد به شرح ذیل ارائه می‌گردد:
مرحوم مهندس فیروز تقی‌زاده
دکتر علی اکبر آگه
دکتر قوام الدین شریف
مرحوم مهندس هایک میرزایانس
مرحوم دکتر غلامعباس دواچی
مرحوم دکتر اسفندیار اسفندیاری
دکتر قوام الدین شریف
دکتر محمد صفوی
دکتر جعفر ارشاد
دکتر سید محمد اشکان
مهندس هوشنگ جوانقدم
دکتر بهمن پارسی
دکتر محمد خیری
دکتر هوشنگ بیات اسدی
دکتر غلامعباس عبداللهی
شرح وظایف اساسی موسسه:
هدف اصلی و اساسی از تاسیس موسسه تحقیقات آفات و بیماریهای گیاهی در گذشته و حال را می‌توان دریک جمله خلاصه نمود:
اتخاذ تدابیر و شیوه‌های موثر جهت حفظ و حمایت فرآورده های کشاورزی از طریق اجرای تحقیقات دقیق روی عوامل خسارت‌زا به محصولات کشاورزی و به عوامل وابسته، با توجه به عوامل زیست محیطی و توسعه پایدار آخرین شرح وظایف موسسه که در سال 1376 با 12 بخش تحقیقاتی (بعدا بخش بیوتکنولوژی از موسسه جدا شد و بخش‌های موسسه به 11 بخش تقلیل یافت) تصویب و ابلاغ شده است به شرح زیر ارائه می‌گردد:
مسئله یابی گیاهپزشکی و علوم وابسته از طریق مراجعه به مناطق و کسب اطلاعات و منابع مختلف به ویژه از طریق حوزه فعالیت معاونت‌های وزارت متبوع
سیاست گذاری و تعیین اولویت‌های تحقیقات گیاهپزشکی و علوم وابسته کشور با هماهنگی و همکاری واحدهای مربوطه
تحقیق در زمینه شناخت بیولوژی، اکولوژی و فیزیولوژی عوامل زیان آور به محصولات کشاورزی در سطوح آزمایشگاه، ناحیه‌ای، منطقه‌ای و ملی.
اجرای پژوهش‌های بنیادی مسائل گیاه پزشکی کشور با تایید بر بهره‌گیری از روشهای نوین و همچنین آن دسته از پژوهش‌هایی که موسسات تک محصولی دیم در زمینه آن فعالیت ندارند و یا نیاز به تجهیزات و امکانات پیشرفته دارد.
جمع آوری، شناسای و رده‌بندی حشرات، جانوران Faunaو رستنی‌ها Flora ایران و توسعه مجموعه‌های آنها و ایجاد نمایشگاه گیاه پزشکی، استفاده علمی و تحقیقاتی، آموزشی و پاسخگویی به نیازهای کشور در رابطه با مسائل کشاورزی.
تحقیق در مورد وجود منابع مقاومت، مکانیسم دفاعی و ایجاد مقاومت القایی (Induced resistance) در گیاهان در مقابل عوامل زیان آور و همچنین بررسی علل مقاوم شدن این عوامل به سموم کشاورزی
تحقیق در زمینه روشهای مختلف مدیریت تلفیقی IPMدر مورد عوامل زیان آور به محصولات کشاورزی و تهیه مدل‌های پیش آگاهی
تحقیق در زمینه شناخت، بیولوژی، اکولوژی و عصاره‌گیری از گیاهان برای استفاده در امر گیاهپزشکی
تحقیق در زمینه ساخت، فرمولاسیون، تاثیر و باقیمانده سموم کشاورزی و تکنیک‌های سمپاشی و آزمایش سموم جدید
بررسی اثرات تغییرات نظام و تحولات دائمی اکوسیستم‌ها در پیدایش و طغیان عوامل زیان آور به محصولات کشاورزی.
تحقیق در زمینه زهرابه‌های قارچی(مایکو توکسین‌ها) به منظور جلوگیری از تولید آنها در محصولات کشاورزی
تحقیق در زمینه تولید آنتی سرم ویروس‌های گیاهی و ایجاد بانک آنتی‌سرم به منظور استفاده و پاسخگویی به نیازهای علمی و تحقیقاتی مربوطه درکشور.
تحقیق در زمینه شناخت بررسی امکان ساخت فرمون‌ها، هورمون‌ها و مواردی که در اعمال فیزیولوژیک و بیولوژیک بند پایان زیان آور کشاورزی اختلال ایجاد می‌نماید به منظور استفاده در امر مبارزه غیر شیمیایی با آنها
بررسی و تعیین آستانه زیان آور اقتصادی و مقایسه ابعاد و روشهای مختلف پیشگیری کنترل عوامل زیان آور به محصولات کشاورزی.
بررسی جنبه‌های اقتصادی تحقیقات کشاورزی
همکاری با بخش گیاهپزشکی در موسسات تک محصولی دیم در زمینه شناسایی آفات و عوامل بیماری‌زا و علف های هرز
همکاری با واحدهای اصلاح نباتات به منظور معرفی ارقام مقاوم به عوامل زیان آور
ارتباط با دانشگاه‌ها و سایر موسسات تحقیقاتی داخلی و خارجی از طریق مبادله اطلاعات و اجرای اهرم‌های تحقیقاتی مشترک
تصویب طرح‌های پیشنهادی گیاه پزشکی از مراکز تحقیقات و سایر ارگان‌ها بر اجرای آنها
نظارت عالیه بر اجرای طرح‌های تحقیقاتی گیاه پزشکی موسسات تک محصولی و موسسه تحقیقات کشاورزی دیم
تشکیل بانک اطلاعات گیاه پزشکی و علوم وابسته و سرویس دهی به واحدهای ذیربط
همکاری و انجام آموزش‌های مسائل گیاه پزشکی و علوم وابسته در سطوح مختلف تحصیلی و تخصصی و ایجاد پژوهشکده بر اساس مجوزهای قانونی
انتشار نتایج به صورت نشریات و کتب و برگزاری سخنرانی‌ها و سمینارهای علمی
عندالزوم انجام سایر امور ذیربط که از سوی وزارت متبوع ارجاع می‌گردد.
«تشکیلات موسسه»
از زمانی که هسته اولیه موسسه و به عبارت دیگر تحقیقات گیاه پزشکی بنا نهاده شد، تا به امروز به تناسب نیاز و پیشرفت این رشته، همواره تشکیلات موسسه، دستخوش تحول و تغییراتی گردیده است. در سال های قبل از دهه چهل که موضوع تشکیلات به شکلی که امروزه مرسوم است، مطرح نبود و با توجه به مسائل تحقیقاتی گیاهپزشکی موجود، افراد یا گروه‌هایی در زمینه‌های مختلف به تحقیق می‌پرداختند. تا قبل از سال 1324به دلیل عدم وجود متخصص، افراد موجود تنها در زمینه‌های حشره شناسی و مبارزه با آفات خاصه آفات عمومی تحقیق می‌کردند. از سال مذکور گروه گیاهپزشکی و بیماریهای گیاهی به این مجموعه اضافه گردید که در زمینه شناسایی گیاهان و قارچ‌های ایران، بیماریهای قارچی و علف‌های هرز تحقیق می‌کردند. در دهه سی گروه سم شناسی نیز به گروه های موسسه اضافه شد. این گروه در ابتدا و بیشتر در زمینه تجزیه سموم وارداتی فعالیت داشتند در اوایل دهه چهل با مطرح شدن بحث تشکیلات مصوب (از سوی سازمان امور اداری و استخدامی کشور) سه بخش:
بخش بررسی آفات
بخش بررسی بیماریهای گیاهی
بخش بررسی آفت کش‌ها
هر یک با تعدادی آزمایشگاه برای موسه تصویب و ابلاغ گردید و واحدهای استانی موجود نیز هر یک به عنوان آزمایشگاه نامیده شد. در سال 1345 تشکیلات موسسه مجددا تغییر کرد و تعداد بخشها به شش بخش با نام های زیر افزایش یافت:
بخش بررسی بیماریهای گیاهی
بخش بررسی آفات
بخش بررسی آفت کش‌ها
بخش بررسی رده‌بندی حشرات
بخش بررسی رده‌بندی گیاهان
بخش بررسی جانور شناسی کشاورزی
در اوایل دهه پنجاه بازنگری مجدد در تشکیلات موسسه به عمل آمد و در نتیجه تعداد بخشها از شش به نه بخش و با نام‌های مندرج در زیر افزایش یافت:
بخش بررسی بیماریهای قارچی
بخش بررسی بیماریهای ویروسی و غیر انگلی
بخش بررسی نماتدها
بخش بررسی رده بندی گیاهان
بخش بررسی آفات زراعی
بخش بررسی آفات درختان میوه
بخش بررسی جانور شناسی کشاورزی
بخش بررسی رده‌بندی حشرات
بخش بررسی آفت کش‌ها
نظر به اینکه قانون سازمان تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی در سال 1353 به تصویب رسیده بود. لذا سازمان مذکور بر اساس سیاست‌ها و خطی مشی متخذه در تشکیلات موجود واحدهای تحت پوشش خود (از جمله موسسه) با توجه به وظایف محوله تغییراتی را به وجود آورد. و بر این اساس سال 1357 تعداد بخشها از 9 بخش به شش بخش با نام‌های ذیل تقلیل یافت:
بخش تحقیقات رده‌بندی حشرات و جانوران
بخش تحقیقات گیاه شناسی
بخش تحقیقات آفت کش‌ها
بخش تحقیقات حشرات و جانوران زیان آور به گیاهان
بخش تحقیقات بیماریهای گیاهان
بخش تحقیقات علف‌های هرز و انگل‌های گلدار
تشکیلات شش بخشی مدت کوتاهی مورد عمل بود و دوباره بعضی از بخش‌های ادغام شده از یکدیگر جدا شدند و تعداد بخشها به 9 بخش افزایش یافت.
لازم به تذکر است که تشکیلات فوق الذکر به استناد قانون تشکیل سازمان تحقیقات کشاورزی کادر علمی موسسه همانند تمامی موسسات تحت پوشش سازمان به عنوان عضو هیات علمی در نظر گرفته شد. همان گونه که در صفحات قبل آمده است تشکیلات مصوب سال 1357 حداقل در مورد این موسسه عملا از نیمه دوم 1362 به مرحله اجرا درآمد و کادر علمی موسسه از این سال تغییر وضعیت استخدامی یافته و به عضویت هیات علمی درآمدند.
تشکیلات شش و نه بخشی اشاره شده، به علت کمبود شدید تعداد پست‌ها، جوابگوی نیاز روز افزون مشکلات تحققات گیاهپزشکی و موسسه و کشور نبودند، بدین جهت سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی بر آن شد که بازنگری و تجدیدنظری در آن بنماید. نتیجه این بازنگری در سال 1376 منجر به تصویب و ابلاغ تشکیلاتی گردید که در آن 2 بخش تحقیقاتی برای آن موسسه در نظر گرفته شد.
«بخش تحقیقات آفت کش‌ها»
تحقیق در زمینه ایجاد بانک اطلاعات سموم کشور و گیاهان آفت کش
تحقیق در زمینه شیمی مایکوتوکسین‌ها
ارائه و اجرای طرح‌های تحقیقاتی در زمینه تعیین باقیمانده سموم روی محصولات کشاورزی و تعیین دوره کارنس آنها
تعیین میزان مجاز و حد قابل اغماض روی محصولات کشاورزی
ارائه و اجرای طرح‌های تحقیقاتی در زمینه فرمولاسیون، سموم، امولمسیفایرها و مواد حامل با توجه به شرایط اقلیمی کشور
ارائه و اجرای طرح‌های تحقیقاتی در زمینه مواد موثره گیاهان به عنوان آفت کش
تحقیق در زمینه عصاره‌گیری، استخراج و فرمولاسیون مواد موثره گیاهی
ارائه و اجرای طرح‌های تحقیقاتی در زمینه تاثیر مواد موثره گیاهی روی آفات و بیماریهای گیاهی و علف های هرز
تحقیق در زمینه سنتز ماده تکنیکال سموم مورد مصرف در کشور
تحقیق در زمینه روشهای مختلف سمپاشی و تعیین بهترین روش مبارزه شیمیایی با آفات، بیماریهای گیاهی و علف‌های هرز
تحقیق و اجرای طرح‌های مربوط به روشهای سمپاشی به منظور کاهش سم مصرفی و آلودگی کاهش محیط زیست
تهیه گزارش طرح‌های انجام شده
ارائه نتایج طرح‌های تحقیقاتی و انتشار انها به صورت مقاله تحقیقی
عندالزوم سایر مواردی که در ارتباط با کاربرد سموم کشاورزی به بخش ارجاع می‌گردد
تماس دائمی و تبادل اطلاعات علمی با مراجع مشابه علمی و داخلی و بین المللی به منظور آگاهی از آخرین اطلاعات مربوطه
پاسخ به سوالات فنی درخواست شده از طرف افراد، موسسات داخلی و خارجی
پیشنهاد اعزام کادر تحقیقاتی بخش به مجامع و مراکز تحقیقاتی و آموزش داخل و خارج کشور به منظور تبادل دستاوردهای علمی و ارتقا سطح دانش آنان
همکاری با دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی در زمینه پایان نامه‌های تحصیلی دانشجویان در مقاطع مختلف
کمک در اجرای برنامه‌های آموزشی مراکز دانشگاهی و آموزش عالی کشوردر زمینه وظایف علمی مربوط به بخش.
تشکیل کارگاه‌ها آموزشی در زمینه‌های مربوط به وظایف بخش
«بخش تحقیقات حشرات زیان آور به گیاهان»
بررسی جنبه‌های پایه‌ای بیولوژی حشرات
بررسی جنبه‌های پایه‌ای اکولوژی حشرات
بررسی معیارها پیش آگاهی در مبارزه با حشرات
بررسی آستانه زیان اقتصادی حشرات
بررسی جنبه‌های متفاوت مبارزات زراعی
بررسی مقاومت گیاهان در برابر حشرات
بررسی اثرات همه جانبه سموم کشاورزی
بررسی فیزیولوژی حشرات
تحقیق در زمینه مدیریت تلفیقی با حشرات به منظور کاهش مصرف سموم
بررسی گزارشات واصله از مراکز تحقیقات
انتشار نتایج تحقیقات انجام شده به صورت مقالات علمی و تحقیقاتی
تماس دائمی و تبادل اطلاعات علمی با مراجع مشابه علمی و داخلی و بین المللی به منظور آگاهی از آخرین اطلاعات مربوطه
پاسخ به سوالات فنی درخواست شده از طرف افراد، موسسات داخلی و خارجی انجام سایر امور محوله
«بخش تحقیقات علف‌های هرز و انگل‌های گلدار»
جمع آوری و شناسایی علف های هرز و انگل‌های گلدار در مراحل مختلف رویشی در مزارع، باغات، اراضی غیر مزروعی و آب‌های کشاورزی وتعیین مناطق انتشار و تهیه نقشه پراکندگی آنها در سطوح کشور
تحقیق در زمینه بیولوژی، اکولوژی وفیزیولوژی علف های هرز جمع آوری و شناسایی و تهیه مجموعه بذور علف های هرز و انجام بررسی‌های لازم روی آنها
جمع آوری دشمنان طبیعی علف‌های و همکاری در زمینه تحقیقات مبارزه بیولوژیک با آنها
تحقیق درباره روشهای مختلف کنترل علف‌های هرز
بررسی خسارت علف‌های هرز مهم در محصولات زراعی و باغی و تعیین آستانه خسارت اقتصادی آنها در محصولات استراتژیک
شناسایی و جمع آوری اطلاعات در مورد علف های هرز در قرنطینه کشور
تحقیق در زمینه آثار زیست محیطی روشهای مبارزه با علف‌های هرز و باقیمانده علفکشها در خاک، آب و گیاه به خصوص از جنبه اثرات سوء آن بر محصولات کشاورزی
آزمایش سموم جدید علفکشها با هماهنگی بخشها با موسسات ذیربط و کمیته فنی موسسه
بررسی روشهای موثر در بهبود کاربرد علف کش‌ها
مطالعه امکان بروز مقاومت در علف های هرز نسبت به علفکشها
فیزیولوژی علفکشها
همکاری در اجرای طرح‌های مهندسی ژنتیک به منظور تهیه لایت‌های مقاوم از محصولات کشاورزی به علفکشها
مشاوره، راهنمایی و هماهنگی در تهیه و اجرای طرح‌های تحقیقات علف‌های هرز و انگل‌های گلدار در کشور
همکاری در تهیه گزارش طرح های مشترک و بررسی و اظهار نظر در مورد گزارش‌های ادواری واصله و نوشتارهایی که به بخش ارجاع می‌گردد.
آموزش علم علف‌های هرز و پاسخگویی به مسائل فنی مطروحه از طرف موسسات داخلی و خارجی در حد امکانات
تهیه و انتشار کتب، نشریات، مقاله، پوستر و دستور العمل‌های اجرایی در زمینه علف‌های هرز و انگل‌های گلدار همکاری در اجرای طرح‌های تحقیقاتی مشترک با موسسات تک محصولی.
«بخش تحقیقات سن گندم»
تهیه و اجرای طرح‌های تحقیقاتی در زمینه مدیریت تلفیقی (IPM با سن گندم در نقاط مختلف کشور
تهیه و اجرای طرح‌های تحقیقاتی در زمینه مبارزه بیولوژیک با سن گندم (استفاده از زنبورهای پارازیت تخم، مگس‌های تاکینده و پاتوژن‌ها)
تهیه و اجرای طرح‌های تحقیقاتی در زمینه جستجوی منابع مقاوم در مقابل سن گندم
تحقیق در زمینه زیست سنجی و سنتز فرمون جنسی معمولی و امکان معرفی سایر جلب کننده‌ها طبیعی
تحقیق در زمینه اکولوژی سن گندم و دنیامیسم جمعیت آن در مزرعه و کوه و تدوین جدول زندگی آفت
تحقیق در زمینه سطح زیان اقتصادی سن با توجه به مناطق مختلف کلیمایی
تحقیق در زمینه رابطه بین درصد سن زدگی ارقام مختلف گندم با کیفیت نانوایی آنها و جستجوی روشهای مناسببرای بهبود کیفیت نانوانی گندم سن زده
بررسی گزارشات و طرح‌های واصله از مراکز تحقیقاتی انتشار نتایج تحقیقات انجام شده به صورت مقالات علمی و تحقیقاتی
تماس دایمی و تبادل اطلاعات علمی با مراجعه مشابه علمی داخلی و بین المللی به منظور آگاهی از آخرین اطلاعات مربوطه
پیشنهاد اعزام پژوهندگان به بخش کنگره‌ها، دانشگاه‌های داخل و خارج کشور
پاسخ به سوالات فنی درخواست شده از طرف افراد و موسسات داخلی و خارجی
انجام سایر امور محوله
«بخش تحقیقات بیماریهای گیاهان»
موضوع و مسئله یابی در مورد عوامل بیماریزای قارچی، باکتریایی، میکوپلاسمایی، و عوامل بیماریزای غیر انگلی از طریق بازدیدهای منطقه‌ای، کسب اطلاعات از موسسات تک مصحولی و دستگاه‌های اجرایی
تعیین اولویت‌های تحقیقات بیماریهای قارچی، باکتریایی و میکوپلاسمایی
تحقق در زمینه شناخت، بیولوژی و اکولوژی عوامل بیماریزای قارچی، باکتریایی و میکوپلاسمایی
تحقیق در زمینه شناخت، بیولوژی و اکولوژی عوامل بیماریزای قارچی، باکتریایی و میکوپلاسمایی
تحقیق در زمینه فیریولوژی عوامل بیماری بیماریزای قارچی، باکتریایی و میکوپلاسمایی اجرای پژوهش بنیادی در مورد بیماریهای قارچی، باکتریایی و میکوپلاسمایی، روشهای ملکولی و بیوتکنولوژی
تحقیق در زمینه ژنتیک عوامل بیماریزای قارچی، باکتریایی و میکوپلاسمایی (تهیه نقش ژنتیک cana maping ، تجزیه و تحلیل ملکولی Molecular.) به منظور شناخت کامل پاتوژن و استفاده از آنها در ایجاد مقاومت و یا مبارزه بیولوژیک تحقیق در زمینه اثر متقابل پاتوژن و گیاه میزبان.
تحقیق در زمینه بیوتکنولوژی با بیماریهای قارچی، باکتریایی و میکوپلاسمایی
تحقیق در زمینه زهرابه‌های قارچی و باکتریایی (توکسین‌ها) به منظور جلوگیری از تولید آنها در محصولات کشاورزی
تحقیق در زمینه جستجو منابع مقاومت، مکانیسم دفاعی و القاء مقاومت (Induced resislane) به گیاهان در مقابل عوامل بیماریزای قارچی، باکتریایی و میکروپلاسمایی
تحقیق در زمینه تلفیقی با بیماریهای قارچی، باکتریایی و میکروپلاسمایی و تهیه مدل‌های پیش آگاهی
شناسایی میکروارگانیسم‌های آناگونیسم و استفاده از آنها در مبارزه بیولوژیک با یک عوامل بیماری زای گیاهی
تحقیق در زمینه بررسی اثر ترکیبات شیمیایی جدید بر روی عوامل بیماری زای قارچی و باکتریایی
تحقیق در زمینه کنترل تاثیر قارچکش‌های توصیه شده علیه بیماریهای قارچی و بررسی علل مقاوم شدن این عوامل در مقابل قارچ کش‌های توصیه شده
تحقیق در زمینه اثر درجه حرارت، رطوبت، کمبود اکسیژن و نور روی گیاهان زراعی
تحقیق در زمینه اثر آلودگی هوا و نقش آن در ایجاد بیماری
تحقیق در زمینه کمبود مواد غذایی در گیاه
تحقیق در زمینه قارچ‌های میکوریز و نقش آن در بالا بردن جذب مواد غذایی و افزایش رشد گیاه و میزان محصول
تحقیق در مورد سایر عملیات زراعی نادرست که در گیاه ایجاد بیماری می‌کند
بررسی و اظهار نظر در مورد طرح‌های تحقیقاتی مربوط به عوامل بیماریزای قارچی، باکتریایی و میکو پلاسمایی که از مراکز تحقیقاتی، دانشگاه‌ها و موسسات تک محصولی دریافت می‌شود.
بررسی گزارش‌ها و طرح‌های واصله از مراکز تحقیقاتی
انتشار نتایج تحقیقات انجام شده به صورت مقالات علمی و تحقیقاتی
تماس دائمی و تبادل اطلاعات علمی با مراجع مشابه علمی داخلی و بین المللی به منظور آگاهی از آخرین اطلاعات مربوطه.
پیشنهاد اعزام پژوهندگان بخش به کنگره‌ها، دانشگاه‌های داخل و خارج کشور به منظور ارتقاء سطح دانش بیماریهای قارچی، باکتریایی، میکوپلاسمایی و تحقیقاتی آنها
هدایت و سرپرستی طرح‌های تحقیقاتی مربوط به بیماریهای قارچی، باکتریایی و میکوپلاسمایی در سطح کشور
«بخش تحقیقات رده‌بندی حشرات»
تهیه و اجرای برنامه‌های تحقیقاتی جهت جمع آوری، شناسایی و رده‌بندی فنون حشرات ایران با توجه به محیط زیست آنها شامل
اجرای تحقیقات فونستیک در گروه‌ها و راسته‌های مختلف حشرات
اجرای تحقیقات تاکسونومیک و سیستماتیک مدرن با بهره‌گیری از روشهای پیشرفته (تحقیقات کروموزمی، سرولوژیک، بیوشیمیک، آناتومی و غیره)
اجرای تحقیقات پایه‌ای سیستماتیک و ایجاد رده‌بندی طبیعی Natural classification با بهره‌گیری کامل از روشهای صحیح تاکسونومیک نظیر رده‌بندی phylogenetic Taxonomy یا phyletic و رده‌بندی cladistic taxonomy و غیره یافتن قرابت‌های فونستیک
اجرای تحقیقات پایه‌ای تاکسونومیک به روش (numereal taxonomy) pheneticfh با تنظیم Data matria و استفاده از روشهای آماری و پیشرفته با استفاده نهایی از کامپیوتر
اجرای تحقیقات پایه‌ای Biasystematic با غور در مسائل مربوط به دامنه تغییرات تغییرات گونه‌ای (sepecfic Range) بین گونه‌ای interspecficدرون گونه‌ای interspecfic زایش گونه‌ها Speciation و جمعیت‌ها و غیره
نگهداری نمونه‌های رده‌بندی شده در موزه طبق موازین علمی متداول در موزه‌های جهان جهت استفاده‌های علمی و فنی و پاسخگویی‌های لازم
تامین نیازهای علمی بخشها و مراکز تحقیقاتی موسسه در مراکز و شهرستان‌ها و موسسات تک محصولی و کشاورزی دیم در زمینه شناسایی آفات و حشرات ارسالی
همکاری با بخش‌های موسسه در زمینه شناسایی آنها آفات مختلف و دشمنان طبیعی آنها در قالب طرح‌های تحقیقاتی مشترک
ارتباط، همکاری و هماهنگی با سازمان‌ها و موسسات تحقیقاتی و دانشگاهی در زمینه شناسایی فون حشرات و آفات مختلف و دشمنان طبیعی آنها در چارچوب برنامه‌های مشترک تحقیقاتی
همکاری با دفتر خدمات فنی و تحقیقاتی موسسه در تشکیل و تجهیز و تکمیل نمایشگاه‌های دائمی و موقت به منظور نمایش آفات و بیماریهای محصولات مهم کشور
پاسخگویی به پرسش‌های علمی و فنی افراد و موسسات داخلی و خارجی در رابطه با رده‌بندی موزه
ارائه نتایج تحقیقات انجام شده به صورت فهرست حشرات موجود در موزه، مقاله، کتاب و ایراد سخنرانی
پیشنهاد اعزام کادر تحقیقاتی بخش به مجامع و مراکز تحقیقاتی و آموزش داخل و خارج کشور از به منظور تبادل دستاوردهای علمی و ارتقا دانش آموزان
همکاری با دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی در زمینه پایان‌نامه‌های تحصیلی دانشجویان در مقاطع مختلف
عنداللزوم انجام امور ذیربط که از طرف مدیریت موسسه به بخش ارجاع می‌گردد.
«بخش تحقیقات جانور شناسی کشاورزی»
جمع آوری، شناسایی و اجرای تحقیقات سیستماتیک در زمینه جانور شناسی کشاورزی
تحقیق در زمینه بیولوژی جانوران آسیب رسان به مزارع، محصولات برداشت شده و انباری و مطالعه پایه‌ای بیولوژی جانوران مفید در گیاهپزشکی
تحقیق در برآورد خسارت و ضایعات به وجود آمده به وسیله جانوران در مورد گیاهان زراعی، باغی و محصولات انبار شده
تحقیق در مورد دینامیک جمعیت، آستانه خسارت اقتصادی و زیان جانوران مضر گیاهان
مطالعه در مورد شناسایی مهمترین عوامل زیان آور جانوری و همچنین عوامل کنترل کننده طبیعی آنها در مزارع، باغات و درختان غیر مثمره و فرآورده‌های کشاورزی شناسایی زیست‌گاه‌های جانوران زیان آور و همچنین مناطق آلوده و دامنه میزبانی آنها به منظور جلوگیری از انتشار این عوامل
تحقیق درباره مناسبترین روش مبارزه شیمیایی علیه آفات جانوری، برای کنترل خسارت آنها با توجه به بیشتر مسئله تعادل بیولوژیک، بهداشت محیط زیست و صرفه اقتصادی و بررسی مسئله ایجاد مقاومت در برابر ترکیبات شیمیایی مورد مصرف در ارتباط با برخی از آنها
تحقیق در زمینه اصول مبارزه تلفیق integratel pest Management –IPM و اجرای مدیریت آفاتب جانوری در مورد مزارع، باغات و گیاهان گلخانه‌ای و محیط‌های بسته
تحقیق در مورد سایر اصول مبارزه مانند روشهای مبارزه فیزیکی، مکانیکی و زارعی تحقیق برای تعیین واریته‌های حساس و مقاوم گیاهان در برابر کنه‌های گیاهی زیان آور، جانوران مضر و تعیین مقاومت در برابر آنها با همکاری تحقیقاتی موسسه تحقیقاتی ذیربط
اجرای طرح‌های تحقیقاتی درباره مسائل خاص و پایه‌ای که تخصص آن در بخش‌های خارج از مرکز وجود ندارد