مقدمه
آشنایی کلی با مجتمع پتروشیمی رازی
تاریخچه سازمان
تاریخ عقد قرارداد این مجتمع 1344 بوده و شروع ساختمان فاز اول آن در سال 1346 می باشد راه اندازی و ساخت فاز اول مدت 3 سال به طول انجامید. این مجتمع به صورت سهام 50% بین شرکت ملی صنایع پتروشیمی و 50% دیگر سهام متعلق به شرکت آمریکایی آلاید کمیکال بود . تا اینکه در 11 دیماه 1352 سهام شرکت آمریکایی خریده شد و در همان سال ساخت فاز دوم آن آغاز شد و در سال 1356 در مساحت 32 هکتار راه اندازی گردید. مجتمع پتروشیمی رازی یکی از مهمترین کارخانه های تولید کودهای ازته و فسفاته و مواد شیمیایی کشور میباشد. اولین فاز واحدهای این مجتمع در سال 1349 به دنبال عملیات ساختمانی چهار ساله به بهره‌برداری رسید. به علت قدمت واحدها و صدمات وارده در جنگ تحمیلی،ظرفیت قابل حصول به میزان2،400،000 تن رسید،انتظار است با تکمیل پروژه‌های در دست اجرا واحدهای تولیدی به ظرفیت بیش از 3،000،000(سه میلیون تن)در سال برسد. این مجتمع بزرگترین تولیدکننده آمونیاک،کود اوره، اسید سولفوریک وگوگرد و تنهاتولیدکننده اسیدفسفریک وکود دی آمونیم فسفات (کود مخلوط فسفات و سولفات آمونیوم) درایران میباشد.فرآورده‌های مذکورعلاوه بر تامین نیازهای داخلی ، سالیانه با صدور گوگرد ، آمونیاک ، اوره و اسید سولفوریک به بازارهای جهانی نقش ارزنده‌ای در رفع نیازمندیهای ارزی مجتمع و صنایع و پتروشیمی را ایفا می‌نماید.
خط مشی مدیریت شرکت سهامی پتروشیمی رازی:
شرکت سهامی پتروشیمی رازی تولید کننده انواع کود های شیمیایی ( اوره پریل ، اوره گرانول ، دی آمونیوم فسفات ) اسید فسفریک ، اسید سولفوریک ، آمونیاک ، گوگرد دانه بندی شده و مایعات گازی، با درک جهت گیریهای استراتژیک شرکت ملی صنایع پتروشیمی و اولویت های وزارت نفت جهت ایجاد محیطی ایمن و سالم برای کلیه طرفهای ذینفع و حضور موفق در بازارهای جهانی خط مشی خود را بر اساس استاندارد ها و الزامات نظام مدیریت HSE به شرح زیر اعلام می دارد :
ISO9001:2000,ISO/TS29001:2003,ISO14001:2004,OHSAS18001:1999
برنامه های آینده
پترشیمی رازی چشم انداز خود را تبدیل شدن به یک سازمان متعالی و سرآمد در سطح بین المللی ، بزرگترین صادر کننده ی آمونیاک و انواع کودهای شیمیایی در سطح خاورمیانه با کیفیت بین المللی ، واحد نمونه صنعت سبز با اعتقاد به توسعه پایدار و صیانت از نیروی انسانی .
وماموریت خود را در تولید آمونیاک به منظور تامین خوراک واحدهای اوره وصادرات به خارج از کشور در جهت تامین بخشی از نیازهای ارزی کشور ، تولید کودهای ازته و فسفاته به منظور تامین بخشی از نیازهای داخل .
تولید اسید فسفریک ، اسید سولفوریک به منظورتامین نیازهای واحدهای پایین دست وصادرات ، تولید گوگرد جهت تامین نیاز واحدهای پایین دست وصادرات به منظور تامین بخشی از نیازهای ارزی کشور ، تولید و جمع آوری مایعات گازی به منظور صیانت از محیط زیست و تامین نیازهای داخل می داند و در ضمن خود را به 8 بند زیر متعهد می داند :
1- شناسایی و درک انتظارات وتامین نیازمندیهای مشتریان به منظور جلب رضایت آنها .
2- تعهد به پیشگیری از آلودگیهای زیست محیطی شامل : آب ، خاک ، هوا ، صوت ، در راستای حفاظت از محیط زیست .
3- تعهد به پیشگیری از بیماریهای شغلی و حوادث ناشی از کار در راستای صیانت از نیروی انسانی .
4- استفاده بهینه ازکلیه منابع شامل : مواد اولیه، انرژی، منابع طبیعی، نیروی انسانی، مالی وکاهش ضایعات.
5- برنامه ریزی جهت تعالی سازمان با استفاده از مدل تعالی سازمان .
6- تعهد به رعایت و تبعیت از قوانین ، مقررات واستانداردهای ملی ، ضوابط واستانداردهای صنفی (صنعت نفت گاز و پتروشیمی ) و انتظارات طرفهای ذینفع .
7- توسعه فعالیتهای آموزشی و پژوهشی در راستای ارتقا سطح دانش علمی و کاربردی کارکنان و پیمانکاران بصورت مستمر .
8- استفاده از نظرات و پیشنهادات طرفهای ذینفع در راستای تحقق اهداف شرکت .
نمودار سازمانی شرکت سهامی پتروشیمی رازی
منطقه جغرافیایی
مجتمع پتروشیمی رازی در زمینی به مساحت 100 هکتار و در منطقه بندر امام خمینی، واقع در شمال‌شرقی خور موسی، در 66 کیلومتری از مدخل ورودی خلیج‌فارس و در شمالی‌ترین بخش این خلیج قراردارد
مواد اولیه مصرفی
1- گاز :
اصلی‌ترین خوراک مجتمع گاز است که از هفت حلقه چاه اختصاصی شرکت واقع در منطقه مسجد سلیمان استخراج می‌گردد. عمق این چاه‌ها به تفاوت از 3960 تا 4270 متر است که گاز مورد نیاز مجتمع را با فشاری در حدود 150 کیلوگرم بر سانتیمتر مربع (2200 پوند بر اینچ مربع) تامین می‌نمایند. این گاز حاوی 24% ئیدروژن سولفوره (H2S) 64% متان و 11% گاز کربنیک است و بقیه آن را ئیدروکربورهای سبک تشکیل می‌دهد. که مخلوط آنها را (گاز ترش) نامیده‌اند. گاز ترش پس از نم‌زدایی در واحد جذب آب (DEHYDRATION PLANT) مسجد سلیمان، بوسیله یک خط لوله 20 اینچی بطول 174 کیلومتر که حداکثر ظرفیت آن در حال حاضر حدود 220 میلیون فوت مکعب در روز میباشد ، به مجتمع فرستاده می‌شود.
در پاره‌ای از مواقع که میزان گاز مذکور جوابگوی نیاز مصرفی مجتمع نباشد، کمبود آن از طریق شرکت ملی گاز منطقه اهواز تامین می‌گردد.
2- خاک فسفات :
ماده خام و اساسی دیگری که در مجتمع بکار می‌رود، خاک فسفات است و از کشورهایی نظیر مراکش، توگو، اردن تامین و به وسیله کشتی در اسکله اختصاصی مجتمع تخلیه می‌شود. منابع موجود خاک فسفات در اطراف بافق یزد از جهت کمیت و کیفیت پاسخگوی نیاز این مجتمع نمی‌باشد.
3- آب :
آب مصرفی مجتمع به وسیله خط لوله و کانال آبرسانی منطقه، از رودخانه کارون واقع در 20 کیلومتری اهواز (محل کوت امیر) به مسافت 80 کیلومتر به سه مخزن آب مجتمع با گنجایش هر کدام 33000 مترمکعب، که اخیراً جهت افزایش ذخیره آب مورد نیاز کارخانجات مجتمع احداث شده‌اند، به صورت ذیل مصرف می‌شود: الف) آب صنعتی که پس از تصفیه شیمیایی و گرفتن املاح آن جهت مصرف واحدها و دیگ‌های مولد بخار استفاده می‌گردد
پ) آب آشامیدنی
ت) آب آتش‌نشانی و مصرفی
در ضمن بخشی از آب مورد نیاز چگالنده‌های واحدهای آمونیاک از طریق آب دریا تامین می‌شود. این آب به وسیله تلمبه‌خانه مجهزی مشتمل بر شش دستگاه تلمبه (با ظرفیت هر کدام 80 هزار متر مکعب در روز) که در کنار اسکله اختصاصی مجتمع قرار دارند، به واحدها ارسال می‌شود.
4- هوا:
یکی دیگر از مواد مورد نیاز کارخانجات، هوا میباشد که به صورت هوای ابزار دقیق و مصرف فرآیندی استفاده می‌گردد. یکی از عناصر اصلی کودهای شیمیایی را ازت تشکیل می‌دهد و این عنصر مفید مستقیماً از هوا تامین می‌شود.
(نمودار و جداول و تصاویر در فایل اصلی موجود است)
معرفی واحدهای مجتمع پتروشیمی رازی :
واحد جذب آب و گازرسانی مسجد سلیمان
(نمودار و جداول و تصاویر در فایل اصلی موجود است)
این واحد در اطراف ارتفاعات شهرستان مسجد سلیمان واقع شده است و گاز به عنوان خوراک اصلی مجتمع از هفت حلقه چاه قابل تامین میباشد که نزدیک‌ترین5/0 کیلومتر و دورترین آنها 16 کیلومتر با واحد فوق فاصله دارد. تاسیسات واحد مسجد سلیمان شامل نم‌زدایی گاز، شیرین‌سازی گاز، چاه‌های گاز و خط لوله میباشد
خط لوله دارای ده ایستگاه حفاظت از خوردگی (CP) و ده مورد شیرهای اتوماتیک ایمنی (B.V) در طول مسیر خط می‌باشند. قریب 120 نفر از پرسنل واحد مسجد سلیمان در قسمت‌های بهره‌برداری، خط لوله، تعمیرات،خدمات اداری، انبار، حراست، ایمنی و آتش‌نشانی فعالانه در نگهداری تاسیات این واحد و ارسال گاز از شریان حیاتی خوراک مجتمع تلاش می‌نمایند.
از 174 کیلومتر خط لوله 12 اینچ زیرزمینی مسیر مسجد سلیمان تا مجتمع، پس از بازرسی داخلی با استفاده از پیک هوشمند بیش از 140 کیلومتر این خط بازدید عینی و تعویض پوشش گردیده و این عملیات بطور مستمر انجام می‌گیرد. چاه شماره 315 ساختمان ایمنی و CP شماره 5 و مرکز تلفن جدید از جمله این پروژه های بهینه‌سازی تولید بوده که در این واحد به بهره‌برداری رسیده‌اند.
واحد تفکیک مایعات گازی
این واحد در مسیر لوله گاز اصلی ورودی مجتمع واقع و روزانه بیش از 10 تن مایعات گازی را جدا نموده و جهت مصرف خوراک واحدهای آروماتیک پتروشیمی بندر امام به این شرکت ارسال می‌گردد، پس از عملیات تفکیک گاز ترش به واحدهای تصفیه گاز ارسال می‌شود. این واحد از آلودگی ناشی از سوخت مایعات گازی در فضای آزاد جلوگیری نموده است.
گاز ترش پس از ورود به این واحدها در تماس با محلول شیمیایی DIETHANOL AMINE(D.E.A) قرار می‌گیرد و با این محلول گازهای اسیدی H2S و CO2 از ئیدروکربورها جدا می‌شوند و در حقیقت گاز ترش به دو شاخه گاز شیرین (عمدتاً متان) به عنوان ماده خام برای تهیه آمونیاک و مابقی جهت سوخت توربین‌های گاز مولد برق، دیگ‌های بخار و کوره‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد
از گازهای اسیدی برای تولید گوگرد استفاده می‌شود . ظرفیت دو واحد قدیمی (1 و 2) هر کدام 5/70 میلیون فوت مکعب و ظرفیت واحد جدید (3) 81 میلیون فوت مکعب گاز ترش در روز است. طراحی و نصب هر سه مورد توسط شرکت RALPH-PARSON صورت گرفته است.
واحدهای تولید گوگرد
این واحدها به نام واحدهای بازیابی گوگرد(SULPHUR RECOVERY UNITS) نامیده می‌شوند.
گوگرد موجود در گاز سمی ئیدروژن سولفوره (H2S) جدا گردیده، قسمتی از آن که بصورت گوگرد مذاب بوده به واحدهای تهیه اسیدسولفوریک ارسال و بقیه جهت تولید گوگرد دانه‌بندی (GRANUL) به واحد دانه‌بندی گوگرد ارسال می‌گردد. هر سه واحد بازیابی گوگرد از نظر فرآیندی مشابه یکدیگر بوده (فرآیند تولید آنها از نوع CLAUS میباشد.) طراحی و نصب واحدهای تصفیه گاز و تولید گوگرد توسط شرکت RALPH-PARSON صورت گرفته است.