گزارش کارآموزی برنامه ریزی - شرکت ایران خودرو

پیشگفتار

دنیا پس از رنسانس و به خصوص در قرن پایانی هزاره دوم آنچنان شاهد دگرگونی های شگرفی در زمینه های علوم و فنون بوده که بسان رؤیایی باورنکردنی می آید . رشد چشمگیر صنعت در روزگار ما به گونه ای بوده که حتی خالق داستانهای علمی و تخیلی ژول ورن نیز چنین چیزی به مخیله اش خطور نکرده و نتوانسته بود پیش بینی تحولات عصر تکنولوژی را تصور کند .

حرکت شتابان صنعت به اسب افسار گسیخته ای می ماند که یارای توقف نداشته و همانطور می تازد . سواد بر آ ن صاحبان صنایع بزرگ دنیا و کشورهای توسعه یافته می باشند که فاصله خود را لحظه به لحظه از دیگر کشورها بیشتر می کنند تا عملا امیدی برای رسیدن به آنها وجود نداشته باشد . در اینجا بود که دانشگاهها با هدف به روز کردن دانشجویان خود و با هدف این که از این رهگذر عقب نمانده و افرادی تحصیل کرده که در صنعت روز دنیا عملا عقب مانده و ناکار آمد باشند پرورش ندهند تصمیم به ورود در این عرصه گرفتند . و تلاش کردند خلا مزبور را به گونه ای پر نمایند . بزرگترین خدمتی که در این مراکز آموزشی به دانشجویان خود و به صنعت کشور نمودند بر قراری واحدهایی به نام کارآموزی بود تا بدینوسیله پیوندی میان دانشگاه و صنعت بوجود آید و با همراهی و معاضدت استادان دانشگاه و نخبگان فنون درهر چه بالا بردن سطح کیفیت محصولات و صنایع بکوشند . امید است این پیوند متقابل آینده ای بهتر از آن صنعت کشور نماید .

مقدمه ای پیرآمون شرکت ایران خودرو

شرکت ایران خود رو در مرداد ماه 1341تحت شماره 7352 به نام شرکت سهامی کارخانجات ایران ناسیونال در اداراه ثبت شرکتها به ثبت رسید و در تاریخ 15/7/1342به بهره برداری رسید .

این کارخانه در ابتدا به تولید اتوبوسهای مدل 11321و مینی بوسهای 319پرداخت . سپس در تاریخ 20شهریور1345 اجازه تاسیس کارخانجات ساخت انواع اتومبیل های سواری 4 سیلندر به این کارخانه داده شده که به دنبال آن در 23/2/1346 تولید پیکان با امتیاز ساخت گروه کرایسلر در کارخانه شمالی آغاز گرد ید . در سال 1351 بخش مونتاژ موتور با ظرفیت 30 دستگاه در ساعت و چند ماه بعد قسمتهای تراش قطعات موتور و ریخته گری برای 6 قطعه از موتور پیکان با ظرفیت 15 دستگاه در ساعت شروع به کار کرد . این شرکت در اصل مجموعه ای از چند کارخانه صنعتی مختلف می باشد که هر کدام قسمتی از نیازهای تولیدات این کارخانه را برای تولید نهایی محصول بر آورده می کنند که تعدادی از این کارخانجات به شرح زیر می باشند :

برش و پرس ، رنگ زنی ، ریخته گری و سنگ زنی ، موتورسازی ، تزیینات و تکمیل کاری ، اتوبوس سازی ، سواری سازی وسالن آ لومینیم قسمت ریخته گری که به ابهر انتقال یافت و در آنجا بصورتی شرکتی مستقل فعالیت خود را آغاز خواهد کرد . همچنین سالن چدن این واحد نیز ( ریخته گری ) به تاکستان انتقال خواهد یافت وبه صورت مستقل فعالیت خواهد کرد . کارخانه ریخته گری ایران خودرو در زمینی به مساحت 10704 متر مربع در مجموعه جنوبی شرکت ایران خودرو و بین جاده مخصوص و قد یم کرخ واقع شده است.

مقدمات اجرای طرح این کارخانه در اوایل سال 1350 بوده است که نصب و راه اندازی کارخانه توسط شرکت کرایسلر تا سال 1353 بطول انجامیده است بطوریکه در 27/7/1353 سالن ریخته گری رسما افتتاح گردید و طبق برنامه از پیش تعیین شده تولید 6 قطعه چدنی موتور به شرح زیر را آغاز کرد :

سیلندر ، سرسیلندر ، اگزوز ، فلایویل، کپه یاتاقان ، چرخ د نده

پس از گذشت 16 سال که تنها 6 قطعه چدنی موتور پیکان در این قسمت ساخته می شد از 1370 اقدام به ساخت قطعات جدید دیگر نمود که عبارتند از : کاسه چرخ مینی بوس ، کاسه چرخ پژو ، کاسه چرخ پیکان ، د یسک پیکان ، فلایویل پژو و تویی چرخ پیکان می باشد . پس از آن با تغییر برنامه تولید شرکت و انبوه سازی تولید کارخانه فقط به تولید قطعات سیلندر و سر سیلندر و از سال 79 قطعات صادراتی والئو پرداخت و تولید بقیه مایحتاج خود را به کارگاهها و کارخانه های خصوصی ، اقماری واگذار کرد که بعضی از آنها تحت نظر ایران خودرو و بعضی دیگر بصورت مستقل به تولید محصولات با کیفیت تحت نظر این شرکت میپردازند .

آشنایی با واحد برنامه ریزی مدیریت ریخته گری ایران خودرو

یکی از بخشهای مهم وظایف مدیریت برنامه ریزی می باشد . در ا ین برنامه ها اهداف بلند مدت و کوتاه مدت مد نظر قرار گرفته و بر اساس این اهداف استراتژی ( برای رسیدن به اهداف بلند مدت ) و تاکتیک روش رسیدن به هدف در نظر گرفته شده ( تعیین فعالیتهای مورد نیاز ) تعیین می شود و در واقع خط مشی سیستم برای رسیدن به اهداف تعیین شده ، ترسیم می شود .

فعالیتها و کارهای انجام داده شده یا در حال انجام واحد برنامه ریزی کارخانه ریخته گری

1 پیاده سازی سیستم c & J

2 پیگری مسائل مربوط به تعیین بود جه مورد نیاز کارخانه ریخته گری

3 پیاده سازی ISO 14001 در کارخانه ریخته گری

4 برنامه ریزی برای تولید قطعات صادراتی والئو ( صفحه کلاچ) در خط جدید د یزا و نظارت بر آن

5 برنامه ریزی و زمان بندی و تعیین منابع پروژه های در دست اجرای واحد ریخته گری

6 ثبت توقفات 

7 تهیه گزارش آمار تولید ، کیفیت و برای مدیریت ها و معاونت ریخته گری

8 عقد قرار داد با پیمانکاران

9 پیاده سازی 5S در کارخانه ریخته گری

10 اجرای نظام پیشنهادات

11 اشاعه فرهنگ صرفه جویی در مصرف انرژی

12 خدمات پرسنلی

13 تغذ یه خطوط

14 پیاده سازی ISO 18001 ( مربوط به ایمنی و بهداشت )

15 تامین نیازهای پشتیبانی بخشها و خطوط مختلف کارخانه

16 – کار بر روی پروژه های امکان سنجی در مورد کاهش یا افزایش تولید ، تعداد شیفت و

از موارد ذکر شده در بالا 11 مورد اول بطور کامل مربوط به برنامه ریزی و بهره وری منابع است و یا در آن با دیگر واحدها همکاری می نماید .

شرح وظایف اداره برنامه ریزی و بهره وری منابع

1 پیاده سازی سیستم c & j :

سیستم هوشین کانری : QCDSMTE

کیفیت در صد کیفیت برای مشتری                                                              Q : Quality 

کاهش در صد ضایعات ، هزینه ها و حذف هزینه های غیر ضروری                 C: Reduction 

تحویل به موقع                                                                               D: Delivery

ایمنی کارکنان سلامتی                                                                      S: Safety 

مشارکت کارکنان ، پیشنهادات ، انگیزه                                        M: Motivation

آموزش شاخصها ( نفر در ساعت آموزش دیده )                                 T: Training

سیستمهای اطلاعاتی                                                                 I: Information                                                            

محیط و انرژی                                                     E: Environment & Energy 

مبحث اطلاعات بدین صورت است که چون شاخصی برای آن یافت نشده و هدف از آن تعیین نگشته در حروف اختصاری بالا به چشم نمی آید .

C & j: کلمه c & j مخفف کلمات ژاپنی chasion & joicen  می باشد . معادل انگلیسی آن عبارت است از challenge & practice که معانی آن در فارسی به ترتیب عبارتند از تلاش در رسیدن به هدف و چالش در هدف گذاری .

در c & j  ابتدا اهداف مشخص می شوند . بدین شکل که از هر واحد مد یریت یا معاونت برای چالش ( چانه زنی ) با مد یریت نویل تشکیل جلسه می دهند و در این جلسات اهداف مشخص می شوند . پس از مشخص شدن اهداف ، برنامه هایی توسط واحد برنامه ریزی برای رسیدن به آ نها جمع بندی می شود . به عنوان مثال برای افزایش تولید برنامه هایی را می توان مثل اضافه کردن دستگاه کلد باکس ، بستن قرار داد جدید ، نصب ، تست و ذ کر کرد . همچنین همراه برنامه مسئولیتها نیز ذکر می شودیعنی هر قسمت برنامه بر عهده چه گروهی ( مهندسی ، پیمانکار و ) می باشد . پس از تعیین برنامه ها ، ریز فعالیتها یی برای رسیدن به آنها در نظر گرفته می شود . مسئولیت کلی هر برنامه را یک واحد بر عهده دارد ولی ریز فعالیتهای آن بین واحدهای مختلف تقسیم می شود .برای هر سه مرحله یعنی تعیین اهداف ، برنامه ریزی و ریز فعالیتها ، میزان پیشرفت مورد انتظار بر اساس زمان و بصورت سه ماه به سه ماه برای کل سال مشخص می شود . هنگام اجرای پروژه پیشرفت واقعی بصورت سه ماه به سه ماه ثبت می شود .

ممیزی c & j هر سه ماه یکبار انجام می گیرد . بدین صورت که مثلا رئیس ریخته گری میزان پیشرفت واقعی را به اطلاع مدیریت نوین می رساند سپس مدیریت نوین گروهی ( 2 تا 3 نفر ) را برای ممیزی به قسمت ریخته گری اعزام می کند . گروه فوق در صورت دیدن اختلاف اعلام مغایرت می کند . بر اساس این مغایرت واحدهای مختلف ( منظور کل کارخانه های ایران خودرو ) رتبه بندی می شوند و نحوه آن بصورت زیر می باشد :

اگر بعنوان مثال Q را در نظر بگیریم و میزان 20 = Q از صد باشد و هدف از Qکاهش ضایعات تا 50% باشد ولی درصد واقعی آن 6% باشد ، درصد مورد انتظار را بردرصد واقعی تقسیم می کنیم . سپس در امتیاز Q که مساوی 20 بود ، ضرب می کنند تا عدد 7/16 بدست آید . بقیه موارد  را نیز به همین شکل محاسبه می کنند سپس همه آنها با یکدیگر جمع می شوند و مجموع آنها از صد رتبه مورد نظر را تعیین می کند .

دستاوردهای سیستم c & j :

1 – ایجاد یک سیستم اطلاع رسانی برای مدیریت

2 – جلوگیری از هدر رفتن و اتلاف منابع

3 – یکپارچه شدن سیستم کنترلی واحدهای شرکت

4 – ایجاد رقابت میان واحدهای گوناگون شرکت در جهت رشد و توسعه در زمینه های مختلف

5 – رشد اهداف در نظر گرفته شده

سیستم c & j  یکی از موارد چتر کایزن می باشد که در مورد کایزن بعدا مفصل تر بحث خواهد شد .

2 – پیگیری مسائل مربوط به بودجه مورد نیاز کارخانه ریخته گری

در سالهای گذشته به هر کارخانه بودجه ای تخصیص داده می شد اما از سال جاری واحدها موظف شدند ، نیازهای خود را به ریال بر آورد کنند . روند تعیین نیازها و دریافت بود جه بصورت زیر می باشد .

از اداره کنترل بود جه به معاونت کارخانه های مختلف شرکت برای تامین نیازهای سالانه نامه داده می شود . سپس از معاونت به کل واحدها مثلا در ریخته گری به چدن و آلومینیم وبه تفکیک واحدها اعلام می شود که وسایل مورد نیاز خود را گزارش دهند .

پس از اعلام وسایل مورد نیاز با مدیریت دو سالن آلومینیم و چدن جلسه کلی گذاشته می شود و موارد غیر ضروری حذف می شود . سپس جمع بندی شده و برای معاونت مالی فرستاده می شود . در معاونت مالی نیز جلساتی برگزار شده و لیست وسایل در خواستی تفکیک می شود ( بر ا ساس نوع وسیله ها دسته بندی می شوند ) و به قسمتهای مربوط برای بررسی بیشتر ارسال می شوند . وسایل حمل و نقل یک قسمت ، وسایل تولیدی و به قسمتهای تخصصی خود ارسال می شوند . سپس آنها تعیین می کنند چه وسایلی مورد نیاز است و از آن موارد غیر ضروری حذف می گردد .

پس از تعیین لیست وسایل مورد نیاز واحدها جلسه ای با حضور کلیه معاونین و مشاورا نشان تشکیل می شود تا نیازها تایید شوند ، سپس هر کدام از واحدهای تخصصی لیست نیازهای تایید شده را به واحدهای در خواست دهنده می فرستند . البته واحدهای در خواست کننده می توانند در صورت برآ ورده نشدن نیازشان اعتراض کنند که به آن رسیدگی می شود .

در طول سال هر قسمت در صورت نیاز وسایل در خواستی خود را اعلام می کند . قسمت برنامه ریزی با مشاور مربوطه تماس گرفته وتایید به مربوط به آن را می گیرد.

پس از آن تایید یه را ضمیمه در خواست نامه کرده به اداره مالی فرستاده می شود تا اعتبار لازم را از اداره کنترل بودجه گرفته شود . ( واحد مشاوره در واقع ضرورت خرید وسیله مورد نظر را مشخص می کند .)

اگر بود جه تخصیص داده شده به کارخانه ای تمام شود . برای آن متمم بود جه می زنند . اوج کار مسئول پیگیری بود جه در اداره برنامه ریزی ، در 6 ماهه دوم سال می باشد که نیازها را باید تعیین و دسته بندی کرده و برای ارسال آماده کند .

3 – پیاده سازی ISO 14001 در سطح کارخانه ریخته گری

ISO 14001 به اثرات سوء زیست محیطی توجه و سعی در رفع و بهبود این معضل می کند و تفاوت عمده آن با ISO 9001 در این است که با امور اجرا یی هر واحد سر وکار داشته و همانند ایزو 9001 در بند مستندات نمی باشد .

در ایزو 14001 جنبه های بارز شناسایی و اقدام به رفع آن می شود . بعنوان نمونه عملکرد برای دریافت این گواهینامه مطالب زیر عنوان می شود :

قالبگیری دارای جنبه زیست محیطی است به این عنوان که محیط را آلوده می کند . به منظور رفع این مشکل در سالن از موارد مختلف از جمله اسکرا ورها ( لجن کش ها ) بهره گرفته شد . ( طرز کار و معرفی اسکرا ورها در قسمتهای بعد کامل شرح داده خواهد شد . ) برای رفع مشکل مواردی که جنبه های زیست محیطی دارند یک                  Action )  A .P) تهیه می شود . بعنوان مثال در قسمت ذوب سازی یکی از مشکلات آن انتشار فیوم ذوب (بخارات روغن ، ومنتشر شده از داخل کوره ) می باشد . برای بر طرف کردن آن طرح عملی به شرح زیر ریخته شده است : 

                  طراحی و ساخت کوره پیش گرم قراضه ها

A  .  P  

                   تهویه کوره های 2/2 تن و 8 تن

هدف از طراحی و ساخت کوره پیش گرم و قراضه ها به این شرح است که در این کوره ها قراضه ها تا 400 درجه حرارت می بینند . روی کوره فوق مکنده وجود دا رد و بیشتر فیومها از طریق این مکنده تهویه می شوند .

ایزو 14001 همانگونه که گفته شد کاری با موارد ایمنی کارکنان داخل سالن ندارد بلکه به خارج از مجموعه توجه دارد ( ایزو 1800 مرتبط با ایمنی پرسنل است و به آن Ohsas نیز می گویند .)

در ایران خودرو نماینده مدیریت ( عامل ) در سیستم مدیریت سیستم زیست محیطی ، مدیریت پدر ( پیشگیری ، درمان ، رفاه ) می باشد . نحوه کار آن بدینگونه است که یک شرکت مشاوره داخلی ( داخل کشور ) را به خدمت می گیرد و شرکت مشاور پیشنهاد می دهد که چه باید کرد . سپس مدیریت پدر به کمیته های اجرایی مه داخل هر واحد تولیدی و ستادی به منظور اجرای ISO 14001  تشکیل شده اطلاع می دهد . کمیته اجرایی نیز پس از آن مساله را با اعضا مطرح می کند . ( کمیته اجرایی جلسات ماهانه دارد . )

ممیزی ایزو 14001 بدینگونه می باشد که ممیزی داخلی آن سه ماه به سه ماه و خارجی آن سالانه می باشد  .

4 – برنامه ریزی برای تولید قطعات صادراتی والئو در خط جدید د یزا و نظارت بر آن

قطعات صادراتی والئو شامل 31 نوع صفحه کلاج می باشد که به سفارش کشورهای دیگر مانند فرانسه و ترکیه در ایران خود رو تولید می شود . قبلا این محصولات در خط واگنر به صورت یکروز دز میان تولید می شد . یعنی یکروز سر سیلندر و اگزوز و روز دیگر والئو اما با افزایش تولید و از طرفی پیش بینی در مورد دریافت سفارشات بیشتر و به دلایل دیگر تصمیم به راه اندازی خط خودکار دیزا گرفته شد.

مورد 4 و همچنین شماره 5 یعنی برنامه ریزی و زمان بندی و تعیین منابع پروژه های در دست اجرای واحد ریخته گری به نوعی کنترل پروژه محسوب می شود و در پایین خلاصه ای از نحوه انجام آنها بیان می شود.

در فرآیند Planning پروژه برنامه ریزی می شود. برای هر برنامه Activity یا فعالیتهایی در نظر گرفته می شود و برای هر پروژه و هر برنامه اش یک خروجی در نظر می گیریم.در ابتدای امر شناسنامه ای برای هر پروژه در نظر می گیریم. مواردی که این شناسنامه شامل می شود عبارتنداز:

1 عنوان پروژه

2- کد پروژه

3- هدف از اجرای پروژه

4- تاریخ شروع پروژه

5- مدت زمان پروژه

6- مدیر پروژه

7- حامیان پروژه

8- منابع پروژه

9- شرح وقایع عمده

مراحل اجرای فرآیند تعیین فعالیتهای پروژه:

الف) تهیه(Project Control Work Down Structure) PCWBS

ب) تهیه(Function Work Break Down Structure)FWBS

ج) تهیه(Responsibility Work Break Down Structure) RWBS

د) تهیه فهرست (Activity List)

PCWBS:

معنیWBS (( ساختار درختی پروژه)) بوده و ازPCWBS تعبیر به (( تکنیک تعریف اقلام تحویل و محدوده کار پروژه )) می شود.

PCWBS تجزیه سلسله مراتبی سطح به سطح یک پروژه به اقلام قابل تحویل است.

(                         ) اقلام قابل تحویل مانند: مدارک، محصولات، تجهیزات و در تعریف عناصرPCWBS همیشه از اسم استفاده می کنیم نه فعل و توجه در اقلام به چیزهاستThing نه به فعالیتهاAction.PCWBS محیط بهتری را برای کنترل پروژه فراهم می سازد.

ماتریسOBS/PCWBS

PCWBS با تدوین نظام کدینگ آن کامل می شود.

ماتریسOBS/PCWBS علاوه بر نمایش اقلام قابل تحویل مسؤولیتها را نیز نمایش می دهد.

ماتریس OBS/PCWBS مشخص می نماید که در پروژه چه کسی مسؤول چه چیز است.

طراحیFWBS :

FWBS  ساختار تقسیمات عملیات یک پروژه است.

شبیه به PCWBS و به صورت درختی است.

عملیات مدیریتی را نیز می توان در این ساختار نمایش داد.

تاکید بر نوع عملیات است نه ساختار سازمانی شرکت

تعریفRWBS:

RWBS ساختار تقسیم مسؤولیتها در پروژه است.

این ساختار در قالب یک ماتریس که سطرهای آنPCWBS و ستونهای آن FCWBS هستند نمایش داده می شود.

در هر سلول از این ماتریس کد مسؤول انجام عملیات در مورد خروجی های پروژه تعیین می شود.

-RWBS منعطف بوده و مسؤولیتها را می توان از کلی ترین تا جزئی ترین سطح تعریف نمود.

بسته های کاری پس از تکمیل ماتریسRWBS شناخته می شوند.

ابزار مناسبی جهت تعیین استراتژی اجرای پروژه است.

تعریف فعالیتها و نحوه استخراج آنها از RWBS:

فعالیت عبارت است از عملیاتی که در راستای یکی از خروجی های پروژه صورت پذیرد.

فعالیت از دو جزء تشکیل شده است:

1- عملیات(Function)

2-(Deliverable)

از روی ماتریس RWBS می توان فهرست فعالیتها را تهیه نمود. برای سلولهایی که مسؤول دارند عملیات ستون با خروجی سطر متناظر جمع می شوند.

مزیت تعریف فعالیت از ماتریس RWBS: