گزارش تکمیلی
مدیریت زیست محیطی شرکت ذوب و نورد خلیج فارس
فصل اول
مطالعات مقدماتی
مقدمه :
محیط زیست مجموعه بسیار عظیم و درهم پیچیده ای از اجزاء و عوامل فعال گوناگونی است که بر اثر یک روند و تکامل تدریجی موجودات زنده و اجزای سازنده سطح زمین شکل گرفته است . این مجموعه که از آب ، هوا ، انرژی حیات زیستی و غیره تشکیل شده اند . طبیعت و کلیه موجودات زنده را در برگفته ، بر فعالیتهای انسان تاثیر می گذارد و در ضمن از آنها متاثر می شود .
نگرشی گذرا به وضعیت محیط زیست جهان در دهه های اخیر نشان می دهد که نه فقط اثرات مخرب انسان بر محیط زیست کاهش نیافته بلکه مساله ساده و بغرنج جدید مانند آلودگی شدید جو ، کاهش تنوع زیستی ، کاهش لایه ازن ، پدیده گلخانه ای در کره زمین افزایش سطح آب اقیانوسها و اثرات مختلف و متعدد آنها بروز نموده است .
موثرترین و مهم ترین عامل تغییرات زیست محیطی را می توان خود انسان دانست که با موجودیت یافتن در آن و یا فعالیتهایی که برای تداوم زندگی در محیط زیست انجام میدهد اعم از کشاورزی ، صنعت ، بهره برداری از منابع و امکانات ، ضمن ایجاد تغییرات مفید و مناسب سبب آلودگی و تخریب آن نیز می شود .
بدیهی است که فعالیتهای انسان در راستای توسعه به هر طریقی که باشد اثرات مختلفی بر محیط زیست خواهد داشت . نمی توان این فعالیتها را که جنبه حیاتی برای بقایای انسان دارد محدود کرد بلکه برعکس باید متناسب با نیازهای حال و آینده هر چه بیشتر در توسعه و تکامل آن تلاش شود ، مشروط بر آنکه به بهای نابودی محیط زیست و منابع طبیعی نباشد .
بنابراین با توجه به این که هر فعالیتی مستلزم بر گرفتن موادی از طبیعت و دفع موادی دیگر در آن است ، کلیه فعالیتها در راستای هر هدفی باید در چهارچوب ظرفیت های محدود محیط زیستی مورد بررسی قرار گیرد تا به بقاء و پایداری محیط زیست لطمه ای وارد نگردد . در حقیقت با توجه به اینکه محیط زیست و توسعه دو موضوع جدایی ناپذیر می باشند ، ضروری است که با دستیابی و استفاده از ابزارهای مدیریت محیط زیست در کلیه برنامه های توسعه ، حداقل خسارت به منابع و محیط زیست وارد آید .
در همین راستا شرکت ذوب و نورد خلیج فارس با اهداف توسعه صنعتی و دستیابی به رشد اقتصادی و ایجاد اشتغال در شهرستان ابهر تاسیس گردیده و همواره جلوگیری از تخریب محیط زیست مد نظر مدیریت این مجموعه می باشد و آماده هر گونه اقدام متناسب با ظرفیتهای موجود کارخانه در جهت کاهش اثرات محیطی بوده و خواهد بود .
شرکت ذوب و نورد خلیج فارس براساس نامه شماره 8132-3- مورخ 13/7/84 مدیر کل محترم وقت اداره حفاظت محیط زیست استان زنجان مبنی بر تهیه و ارایه طرح مدیریت زیست محیطی اقدام به تهیه گزارش حاصل نموده است و امید دارد که منجر به همکاری مشترک بین ازگانهای متولی حفاظت از محیط زیست و این صنعت گردد و تداوم اثرات مثبت اقتصادی در منطقه را نیز سبب شود.
الف – وضعیت شهر ابهر
1- جمعیت ، نیروی انسانی و اشتغال
1-1 تعداد و حجم جمعیت و روند تحولات آن
براساس نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1375 ، جمعیت شهرستان ابهر برابر 148624 نفر می باشد . لازم به ذکر است در سال 1365 جمعیت شهرستان ابهر 132733 نفر بوده است .
در طی سالهای 75-1365 سالانه به طور 14/1 درصد به جمعیت شهرستان ابهر افزوده شده است .
سهم جمعیت شهرستان ابهر در سال 1375 به کل استان حدود 5/16 درصد می باشد .
متوسط نرخ رشد سالیانه نقاط شهری و روستایی در دوره 75-1365 به ترتیب 43/2 درصد و 2/0 درصد می باشد . متوسط نرخ رشد سالیانه شهرستان ، در مناطق شهری و روستایی در دوره 75-1345 به ترتیب 7/1 درصد ، 6/3 درصد و 3/0 درصد بوده است . متوسط نرخ رشد سالانه در استان و در مناطق شهری و روستایی طی دهه 75-1365 به ترتیب 36/1 درصد ، 96/2 درصد و 07/0 درصد بوده است ( جدول -1-1 ) .
متوسط نرخ رشد سالانه استان ، نقاط شهری و روستائی در دوره 75-1345 به ترتیب 2/2 ، 5 و 8 درصد بوده است .
برآورد جمعیت شهرستان در سالهای 1376 ، 1377 ، 1378 به ترتیب 150470 نفر ، 152366 نفر و 154317 نفر می باشد و بر آورد جمعیت در سطح استان زنجان طی همین سالها 915179 نفر ، 929006 نفر و 943291 نفر می باشد ( جدول 1-2 )
در مقایسه با دهه های قبل در سطح شهرستان و استان ، متوسط نرخ رشد سالانه روند نزولی داشته که این آهنگ کاهش ، حاصل دگرگونیهای مثبت ، یعنی عواملی چون رشد اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی می باشد .
1-2 تعداد خانوار و بعد آن
از مجموع 30583 خانوار شهرستان ابهر در سال 1376 تعداد 17561 خانوار در مناطق شهری و بقیه در مناطق روستایی می زیسته اند .
تعداد خانوار در سال 1376 در سطح استان و در مناطق شهری و روستایی به ترتیب 179582 ، 94223 ، 85359 خانوار بوده است . از کل خانوارهای استان تنها 17 درصد در این شهرستان زندگی می کنند . میانگین تعداد افراد در خانوار در سطح شهرستان و نقاط شهری و روستایی به ترتیب 92/4 نفر ، 72/4 نفر و 519 نفر می باشد و این ارقام در سطح استان و در مناطق شهری و روستایی طی همین سال به ترتیب 51 نفر ، 48 نفر ، 54 نفر می باشد .
(نمودار و جداول در فایل اصلی موجود است)
1-3 ساخت سنی جمعیت و هرم سنی آن
جمعیت شهرستان ابهر در سال 1375 ، 148624 نفر می باشد که حدود 54/39 درصد در گروه سنی کمتر از 15 سال ( جمعیت جوان ) و حدود 22/56 درصد در گروه سنی 15 تا 64 سال ( جمعیت میانسال یا گروه سنی فعال ) و بقیه در گروه سنی 65 ساله و بالاتر ( جمعیت سالخورده ) قرار داشته اند . ( جدول 1-4 )
این نسبت ها در سطح استان به ترتیب 39/41 درصد ، 92/53 درصد ، 69/4 درصد بوده است . توزیع سنی برحسب گروهها و به تفکیک مرد و زن در جدول 1-5 مشاهده می شود .
1-4 ساخت جنسی جمعیت
نسبت جنسی پس از تولد تحت تاثیر دو عامل مرگ و میر عمومی و مهاجرت ها تغییر می یابد و معمولا تعداد مردان در هنگام تولد بیش از زنان است ولی پس از تولد به تدریج از تعداد مردان کاسته می شود و این نسبت تا سنین خاصی به نفع زنان تغییر می یابد . عامل دیگری که می تواند برای تغییرات موثر واقع شود مهاجرت می باشد . در سال 1376 از 150470 نفر جمعیت شهرستان 75721 نفر مرد و 74749 نفر زن بوده اند که در نتیجه نسب جنسی برابر 101 به دست آمده است .
به عبارت دیگر در این شهرستان در مقابل هر 100 نفر زن 101 نفر مرد وجود داشته است . نسبت جنسی در نقاط شهری و روستایی شهرستان به ترتیب 103 و 99 می باشد .
نسبتهای مذکور برای استان و نقاط شهری و روستایی استان به ترتیب 101 ، 104 و 99 می باشد ( جدول 1-6 )
1-5 جمعیت و پراکندگی آن
در سال 1376 جمعیت شهرستان برابر 150470 نفر بوده است که از این تعداد 82886 نفر در مناطق شهری و بقیه در مناطق روستایی سکونت داشته اند .
نسبت شهرنشینی و روستانشینی در سطح استان در همین سال به ترتیب 5/49 درصد و 5/51 درصد می باشد . لازم به ذکر است میزا شهرنشینی در سطح شهرستان و استان زنجان روند افزاینده ای را نشان می دهد ( جدول 1-7 )
1-6 تراکم نسبی جمعیت
توزیع جمعیت در داخل استان بخصوص در شهرستان ها متعادل صورت نگرفته .
در بعضی از مناطق غیر مسکونی تراکم جمعیت کم بوده و یا سکونتگاهها بصورت بسیار متفرق و پراکنده قرار گرفته اند .
مناطق دیگری نیر دارای تراکم جمعیتی شدیدی را نشان می دهند .
بر این اساس در سال 1376 تعداد 6/65 نفر در هر کیلومتر مربع از خاک شهرستان می زیسته اند که رقم مشابه در سطح استان 3/48 نفر در کیلومتر مربع بوده است .
میزان تراکم نسبی در نقاط شهری و روستایی شهرستان به ترتیب 6/3212 و 8/29 نفر در هر کیلومتر مربع می باشد و این نسبتها در نقاط شهری و روستایی استان به ترتیب 5083 نفر و 21 نفر در هر کیلومتر مرع می باشند .
با آگاهی از میزان تراکم جمعیت و جستجوی عواملی که موجب این توزیع نا برابر شده اند می توان در رفع آنها اقدام نمود .
برای مثال شاید لازم باشد که به توسعه زمین های زیر کشت پرداخت یا با ایجاد شبکه های آبیاری صحیح و ایجاد واحدهای صنعتی درصد فراهم آوردن تسهیلات آموزشی ، پزشکی ، رفاهی و بطور کلی استقرار عواملی که موجب جذب جمعیت می شود و از این طریق به توزیع دوباره جمعیت اقدام نمود.
1-7 میزان باسوادی و برآورد جمعیت لازم التعلیم
کل جمعیت شش ساله و بالاتر شهرستان ابهر 130343 نفر می باشد که تعداد 103442 نفر باسواد ( 4/79 درصد ) و بقیه بی سواد بوده اند .
میزان باسوادی در نقاط شهری و روستایی شهرستان در سال 1375 به ترتیب 2/84 درصد و 2/73 درصد می باشد و این میزان ها در سطح استان و در مناطق شهری و روستایی به ترتیب 52/74 درصد ، 83/82 درصد و 17/66 درصد بوده است ( جدول 1-9 )
بطور تقریب از کل جمعیت شهرستان ابهر حدود 05/15 درصد در مقطع ابتدایی ( 10-6 ساله ) و 53/9 درصد در مقطع راهنمایی ( 13-11 ) ساله و 8/10 درصد در مقطع متوسطه ( 17-14 ساله ) بوده اند . این درصدها در مقطع استان برای مقاطع سه گانه به ترتیب 55/15 درصد 06/9 درصد و 8/10 درصد می باشد ( جداول 1-10 ، 1-11 و 1-12 )
بطور تقریب از کل جمعیت شهرستان ابهر حدود 05/15 درصد در مقطع ابتدایی ( 10-6 ساله ) و 53/9 درصد در مقطع راهنمایی ( 13-11 ) ساله و 8/10 درصد در مقطع متوسطه ( 17-14 ساله ) بوده اند . این درصدها در مقطع استان برای مقاطع سه گانه به ترتیب 55/15 درصد 06/9 درصد و 8/10 درصد می باشد ( جداول 1-10 ، 1-11 و 1-12 )
1-8 فعالیت و مشارکت اقتصادی
میزان فعالیت جمعیت شهرستان ابهر ، بیانگر تمایل نسبی مردم در مشارکت در فعالیتهای اقتصادی است . بالا بودن میزان باروری و جوانی جمعیت عوامل افزاینده و اشتغال به تحصیل و اقزایش سن شروع فعالیت از عوامل کاهنده فعالیتهای اقتصادی می باشند .
براساس نتایج سرشماری سال 1375 از کل 112915 نفبر جمعیت 10 ساله و بالاتر شهرستان ابهر ، 36511 نفر را جمعیت فعال ( 34/32 درصد ) تشکیل داده اند . از کل جمعیت فعال حدود 81/92 درصد شاغل و بقیه بیکار بوده اند .
از تعداد 663695 نفر جمعیت ده ساله و بالاتر استان تنها 232935 نفر فعال می باشد که از این طریق جمعیت فعال حدود 218337 نفر شاغل و بقیه بیکار هستند ( جدول 1-13 )
1-9 شاخصهای نیروی انسانی
نرخ فعالیت در سطح شهرستان ابهر و در مناطق شهری و روستایی به ترتیب 34/32 درصد ، 13/32 درصد ، 6/32 درصد می باشد .
این نسبت ها در سطح استان به ترتیب 1/35 درصد ، 86/33 درصد و 5/36 درصد بوده است .
نرخ اشتغال در سطح شهرستان و در مناطق شهری و روستایی به ترتیب 81/92 درصد ، 41/94 و 86/90 درصد بودعه و در سطح استان در مناطق شهری و روستایی به ترتیب 73/93 درصد 91/92 درصد و 53/94 درصد می باشد .
در مقابل نرخ بیکاری در سطح شهرستان ابهر و در مناطق شهری و روستایی به ترتیب 19/7 درصد ، 59/5 درصد و 14/9 درصد بوده در حالی که این نسبت ها در سطح استان و در مناطق شهری و روستایی به ترتیب 3/6 درصد ، 9/6 درصد و 7/5 درصد می باشد .
ضریب تکفل ( بار تکفل ) در سطح شهرستان ابهر 1/3 نفر و در سطح استان حدود 1/3 نفر می باشد ( یعنی هر فرد شاغل بار معیشت 1/3 نفر دیگر را علاوه بر خود عهده دار است ) ( جدول 1-14 )
1-10 گروه های عمده فعالیت و توزیع شاغلان به تفکیک بخشهای عمده اقتصادی
توزیع نسبی شاغلان 10 ساله و بیشتر در شهرستان و استان بیانگر این مطلب است که در مناطق شهری گروه عمده خدمات و در مناطق روستائی گروه عمده کشاورزی بیشترین تعداد افراد شاغل را به خود اختصاص داده است .
به عبارت دیگر اهمیت نسبی بخش کشاورزی در نظام اشتغال شهری بسیار کم می باشد .
در حالی که در اقتصاد مناطق روستائی دارای نقش برتری است . در مقابل صنعت و بخصوص خدمات در نظام شهری بیشترین سهم اشتغال را دارا می باشد .
در صورتی که در بازار نیروی کار نقاط روستایی از اهمیت کمتری در مقایسه با دو بخش دیگر برخوردرا است .
براساس نتایج سرشماری سال 1375 از 33885 نفر جمعیت شاغل شهرستان 96/39 درصد در بخش کشاورزی 86/27 درصد در بخش صنعت و 18/32 درصد در بخش خدمات فعالیت داشته اند .
میزان اشتغال افراد در بخش های کشاورزی ، صنعت و خدمات در مناطق شهری به ترتیب 19/17 درصد ، 34/35 درصد ، 47/47 درصد و در مناطق روستایی به ترتیب 73/68 درصد ، 40/18 درصد و 87/12 درصد بوده است .
این نسبتها در استان به ترتیب 00/38 درصد ، 73/29 درصد ، 27/32 درصد و در مناطق شهری استان به ترتیب 69/7 درصد ، 81/38 درصد ، 5/53 درصد و در مناطق روستایی استان به ترتیب 55/66 درصد ، 15/21 درصد و 30/12 درصد می باشد ( جدول 1-15 )
1-11 توزیع شاغلان بر حسب سواد و وضع شغلی
براساس اطلاعات سال 1375 از مجموع 33885 نفر جمعیت شاغل شهرستان تعداد 8394 نفر را شاغلین بخش عمومی 8/24 درصد و بقیه را شاغلین بخش خصوصی و سایر ( کارفرمایان ، کارکن مستقل مزد حقوق بگیر بخش خصوصی ، کارکن فامیلی بدون مزد ، مزد و حقوق بگیر بخش تعاون اظهار نشده ) تشکیل داده اند .
این نسبتها در استان به ترتیب 68/21 درصد ، 32/79 درصد بوده است .
کل شاغلان با سواد در سطح شهرستان و استان به ترتیب 2/78 درصد و 73 درصد بوده است .
از کل باسوادان شهرستان و استان به ترتیب 9/9 درصد و 6/9 درصد دارای مدرک فوق دیپلم و بالاتر بوده اند که سهم کمی در بخش عمومی داشته و عمدتا در بخش خصوصی مشغول به کار بوده اند ( جدول 1-16 )
جدول 1-1 تعداد و متوسط نرخ رشد سالیانه جمعیت شهرستان ابهر در سالهای 1365 و 1375 و مقایسه آن با استان
ماخذ : نتایج تفصیلی سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1365 و 1375
جدول 1-2 برآورد تعداد جمعیت شهرستان ابهر در سالهای 1376 لغایت 1378 و مقایسه آن در استان
ماخذ : سازمان برنامه و بودجه استان زنجان
جدول 1-3 تعداد و بعد خانوار شهرستان ابهر در سال 1376 و مقایسه آن با استان
ماخذ : سازمان برنامه و بودجه استان زنجان
جدول 1-4 توزیع جمعیت به تفکیک گروه های عمده سنی شهرستان ابهر در سال 1376 و مقایسه آن با استان
ماخذ : نتایج تفصیلی سرشماری نفوس و مسکن 1375
جدول 1-5 توزیع جمعیت شهرستان ابهر به تفکیک گروه های سنی و برحسب جنسی در سال 1375
ماخذ : نتایج تفصیلی سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1375
جدول 1-6 تعداد جمعیت بر حسب جنسی و نسبت جنسی شهرستان ابهر در سال 1376 و مقایسه آن با استان
ماخذ : سازمان برنامه و بودجه استان زنجان
جدول 1-7 تحول سهم نسبی جمعیت شهری و روستایی شهرستان ابهر و مقایسه آن با استان سالهای 1365 ، 1375 ، 1376
ماخذ : نتایج تفصیلی سرشماری نفوس و مسکن 1365 و 1375
جدول 1-8 تراکم نسبی شهرستان ابهر به تفکیک نقاط شهری و روستایی 1376 و مقایسه آن با استان
ماخذ : سازمان برنامه و بودجه استان زنجان
جدول 1-9 جمعیت 6 ساله و بالاتر و باسواد شهرستان ابهر در سال 1375 و مقایسه آن با استان
ماخذ : نتایج تفصیلی سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1375
جدول 1-10 برآورد جمعیت شهرستان ابهر در سال 1376 به تفکیک گروه های سنی در مقاطع تحصیلی و مقایسه آن با استان
ماخذ : سازمان برنامه و بودجه استان زنجان
جدول 1-11 برآورد جمعیت شهرستان ابهر در سال 1377 به تفکیک گروه های سنی در مقاطع تحصیلی و مقایسه آن با استان
ماخذ : سازمان برنامه و بودجه استان زنجان
جدول 1-12 برآورد جمعیت شهرستان ابهر در سال 1378 به تفکیک گروههای سنی در مقاطع تحصیلی و مقایسه آن با استان
ماخذ : سازمان برنامه و بودجه استان زنجان
جدول 1-13 تعداد جمعیت ده ساله و بیشتر به تفکیک فعالیت شهرستان ابهر در سال 1375 و مقایسه آن با استان
ماخذ : نتایج تفصیلی سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1375
جدول 1-14 شاخصهای نیروی انسانی جمعیت ده ساله و بیشتر شهرستان ابهر در سال 1375 و مقایسه آن با استان
ماخذ : نتایج تفصیلی سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1375
جدول 1-15 تعدادو درصد توزیع شاغلان شهرستان ابهر به تفکیک بخشهای عمده اقتصادی در سال 1375 و مقایسه ان با استان
ماخذ : نتایج تفصیلی سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1375
جدول 1-16 تعداد شاغلین برحسب سواد و وضع شغلی شهرستان ابهر سال 1375 و مقایسه آن با استان
ماخذ : نتایج تفصیلی سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1375
2- عمران شهری
2-1 بررسی اجمالی وضعیت عمران شهری شهرستان ابهر
2-1-1 طرح ریزی توسعه شهری
شهرستان ابهر ، با چهار نقطه شهری ، ابهر ( مرکز شهرستان ) ، هیدج ، سلطانیه و صائین قلعه با جمعیت بالغ بر 80905 نفر در حدود 44/54 درصد از کل جمعیت شهرستان را شامل می شود .
شهر ابهر با 55266 نفر جمعیت اخیرا از طرح جامع شهری بهره مند شده و سایر نقاط شهری شهرستان از طرح هادی شهری برخوردار می باشد .
میانگین تراکم نسبی نقاط شهری این شهرستان با مساحت 2580 هکتاری در حدود 36/31 نفر در هکتار می باشد .
2-1-2 آب آشامیدنی شهری
نسبت جمعیت شهری تحت پوشش شبکه آب آشامیدنی به کل جمعیت شهری شهرستان حدود 84/98 درصد و نسبت آب فروخته شده به آب ورودی شبکه 17/77 درصد می باشد و همچنین حجم مخازن ذخیره آب آشامیدنی به کل مصرف یک روزه آب 80 درصد برآورد گردیده است .
2-1-3 تاسیسات حفاظتی شهرها
مناطق شهری شهرستان ، در حدود 2/9 کیلومتر مسیل و رودخانه دارد که تا سال 1376 برابر 28 درصد آن بدنه سازی و بازسازی شده است .
2-1-4 بهبود عبور و مرور شهری
شهر ابهر برخوردار از 55 هکتار معابر شهری بوده که حدود 4/11 درصد مساحت کل شهری را شامل می شود (1) .
2-1-5 سایر تاسیسات و تسهیلات شهری
منطق شهری شهرستان ابهر در حدود 63/8 هکتار تاسیسات و تسهیلات شهری دارد که این مقدار شامل گورستان ، غسالخانه ، کشتارگاه و میادین میوه و تره بار می باشد و در حدود 33/0 درصد کل مساحت شهری شهرستان را شامل می شود .
1) به علت دقیق نبودن اطلاعات و اصله از سایر نقاط شهری شهرستان ارقام ذکر نگردیده است .
2-1-6 بهبود محیط شهری
مناطق شهری شهرستان از 42/94 هکتار فضای سبز بهره مند می باشد که این مقدار در حدود 66/3 درصد از مساحت شهری شهرستان می باشد همچینین با این میزان فضای سبز ، سرانه فضای سبز مناطق شهری برابر 67/11 (1) متر مربع می باشد .
2-2 مقایسه وضعیت عمران شهری شهرستان ابهر با استان
2-2-1 طرح ریزی توسعه شهری
جمعیت مناطق شهری شهرستان برابر 80905 نفر است که حدود 39/18 درصد جمعیت شهری استان را شامل می شود .
براین اساس شهر ابهر با 55266 نفر جمعیت در ردیف های شهرهای بالای 50000 نفر قرار گرفته و از طرح جامع شهری شهرستان برخوردار بوده و سایر نقاط شهری این شهرستان جزو شهرهای با جمعیت زیر 50000 نفر بوده و از طرح هادی شهری برخوردار می باشد .
شامل پارکهای شهری هم می باشد .
2-2-2 آب آشامیدنی
از جمعیت شهری شهرستان در حدود 84/98 درصد ، تحت پوشش شبکه آب آشامیدنی شهری می باشد که در مقایسه با میزان مشابه در سطح استان ( 6/89 درصد ) در وضعیت بهتری قرار گرفته است ، نسب آب فروخته شده به آب ورودی شبکه مناطق شهری شهرستان در مقایسه با استان در حدود 81/1 درصد بالاتر می باشد همچنین میزان حجم مخازن آب آشامیدنی شهری نسبت به مصرف یک روزه آب ، در مقایسه با استان ( 64/56 درصد ) در حدود 80 درصد می باشد که این مقدار تا حدودی در سطح بالاتری قرار دارد .
2-2-3 تاسیسات حفاظتی شهرها
میزان 97/17 درصد از کل طول مسیلها و رودخانه های داخل شهری استان در مناطق شهری این شهرستان واقع گردیده است که در حدود 85/16 درصد از کل تاسیسات حفاظتی بدنه و بازسازی شده شهرهای استان در سال 1376 در این شهرستان انجام گرفته است .
2-2-4 بهبود عبور و مرور شهری
سهم این شهرستان از بهسازی و آسفالت معابر شهری نسبت به شهرهای کل استان معادل 1/19 درصد بوده است .
جدول شماره 2-1 مقایسه وضعیت عمران شهری شهرستان ابهر با استان
ماخذ : 1- استانداری زنجان – دفتر شهر و روستا 2- شهرداریهای شهرهای استان زنجان
جدول شماره 2-2 مقایسه وضعیت عمران شهری شهرستان ابهر با استان
ماخذ : 1- استانداری زنجان – دفتر شهر و روستا 2- شهرداری های شهرهای استان زنجان
3- قابلیتهای بخش :
3-1 وجود تاسیسات و شبکه های قوی زیربنایی
3-2 قرار گرفتن در مسیر ارتباطی تهران – اروپا ( جاده ترانزیتی )
3-3 نزدیکی به مراکز عمده اقتصادی ، صنعتی و تجاری
3-4 توان جذب سرمایه های سرریز صنایع بزرگ قطبهای صنعتی هم جوار .
3-5 همجواری با بازار عمده مصرفی ( قزوین – تهران – رشت )
4- محدودیتهای بخش :
4-1 پایین بودن نرخ شهرنشینی
4-2 فاصله خیلی زیاد اولین شهر شهرستان با دویمن شهر استان از نظر جمعیتی ( شهر زنجان به عنوان نخستین شهر – ابهر به عنوان دومین شهر )
4-3 عدم وجود طرح جامع و کامل برای ارائه نقش و عملکرد ناحیه ای
5- عمران و نوسازی روستاها
5-1 ارزیابی و تعیین فضاهای روستایی دارای اولویت اجرای طرح ساماندهی
به جهت انجام طرح ساماندهی فضاهای روستایی استان زنجان در حال حاضر ، یک طرح در دست مطالعه می باشد که در قالب دو پروژه برای روستاهای شهرستانهای زنجان و خدابنده اجرا می شود .
5-2 ارزیابی و تعیین مراکز روستایی دارای اولویت بهسازی در شهرستان ابهر
تا پایان سال 1376 پنج روستای شهرستان در حال بهسازی و یا در حال اتمام بوده است که از این تعداد ، روستاهای شریف آباد ، گوزلدره ، عمیدآباد ، قره بلاغ جزو مراکز دهستان می باشند.
6- منابع آب
6-1 میزان پتانسیل و بهره برداری از منابع آب سطحی شهرستان ابهر ، خرمدره
با عنایت به اینکه شهرستانهای ابهر و خرمدره زیر حوزه آبریز رودخانه شور قرار داشته و رودخانه ابهر رود از داخل هر دو شهرستان عبور می نماید لذا اطلاعات مربوط به منابع آب این دو شهرستان ( سطحی زیر زمینی ) قابل تفکیک نبوده و هر دو شهرستان از نظر مقدار آب سطحی با یک ایستگاه اندازه گیری شده است .
پتانسیل آب سطحی این رودخانه که در ایستگاه قروه اندازه گیری شده است حدود 61 میلیون متر مکعب بوده است که قریب دو درصد از کل پتانسیل آب سطحی استان می باشد .
میزان بهره برداری از این رودخانه که توسط بندهای انحرافی سنتی استخرهای ذخیره آب ، بندهای انحرافی مدرن سنگی و بتونی انجام می گیرد حدود 19 میلیون متر مکعب می باشد که قریب پنج درصد از کل آب سطحی مورد بهره برداری استان می باشد .
قابل ذکر است که کل آب سطحی مورد بهره برداری در این شهرستان به مصرف امور کشاورزی می رسد و بیشتر از طریق بندهای انحرافی سنتی و یا بندرت مدرن صورت می گیرد .
در این شهرستان سد خاکی احداث شده چرگر وجود دارد که ظرفیت استحصال آن قریب 5 میلیون متر مکعب در سال می باشد .
6-2 میزان پتانسیل و بهره برداری از منابع آب زیرزمینی شهرستان های ابهر و خرمدره
استان زنجان از نظر وضعیت منابع آبهای زیر زمینی در وضعیت مطلوبی قرار دارد با توجه به اعلام سازمانهای مسئول آب منطقه ای تهارن و زنجان و با توجه به منابع غنی آبهای زیر زمینی علی رغم بهره برداری دائمی از آن جهت مصرف کشاورزی و شرب و صنعت علیهذا در حال حاضر هیچگونه بیلان منفی یا افت دائمی در آن مشاهده نمی گردد با وجود این وضعیت در مناطقی از استان از جمله در شهرستان های ابهر ، خرمدره و سلطانیه و همچنین دشت زنجان رود به دلیل استفاده بی رویه از آن پایین رفتن ( نزولی ) بوده و در صورتی که تغذیه مصنوعی از طریق ذخیره سازی آبهای سطحی که در اثر ریزش باران و یا برف صورت می گیرد انجام نشود امکان افت کامل منابع آب زیر زمینی وجود دارد .
در شهرستان ابهر و خرمدره با توجه به حدود 309 میلیون متر مکعب پتانسیل آبهای زیر زمینی که معادل حدود 40 درصد از کل پتانسیل منابع آبهای زیر زمینی استان است قریب 290 میلیون متر مکعب از طریق حفر چاه های عمیق ، نیمه عمیق قنات و چشمه جهت مصارف کشاورزی و شرب مصرف می شود .
حدود 90 درصد از کل آبهای زیر زمینی مورد بهره برداری از طریق حفر چاه های عمیق و نمیه عمیق جهت مصارف کشاورزی صورت می گیرد و 10 درصد بقیه نیز به مصرف شرب و صنعت می رسد .
در سالهای اخیر به علت حفر چاه های عمیق به صورت قاچاق و بدون کسب مجوز از مسئولین آب منطقه ای این مصرف باعث پایین رفتن کامل آب سفره های زیر زمینی شده بود که خوشبختانه انجام تغذیه مصنوعی و استفاده از کنتورهای حجمی جهت مشخص کردن وضعیت مصرف آب و اخذ حق آبه از کشاورزان لذا مصرف اب زیر زمینی در شهرستان ابهر و خرمدره در حدود 26 درصد از کل میزان بهره برداری آب زیر زمینی استان می باشد .
به دلیل عدم امکان جدا کردن دو شهرستان ابهر و خرمدره به علت زیر پوشش قرار گرفتن دو شهرستان در زیر یک حوزه آبریز ، لذا وضعیت آب زیر زمینی از نظر پتانسیل و میزان بهره برداری در دو شهرستان یکجا به نگارش درآمده است .
6-3 قابلیتها و محدودیتهای توسعه منابع آب شهرستان ابهر
قابلیتهای بخش :
وجود رودخانه ابهر رود جهت احداث بندهای انحرافی در نقاط مختلف
زاینده بودن این رودخانه در نقاط مختلف مسیر رودخانه
وجود منابع غنی آبهای زیر زمینی در دشت ابهر و خرمدره
امکان تغذیه مصنوعی آبهای زیر زمینی از طریق مهار روان آبهای سطحی در نقاط مختلف شهرستان
امکان استفاده توریستی از رودخانه ابهر در نقاطی که از داخل شهرها عبور می نماید .
امکان استفاده از آب رودخانه ابهر رود و آبهای زیر زمینی جهت آبیاری تکمیلی .
محدودیت های بخش :
حضور مدیریت دولتی منابع آب این شهرستان در خارج از استان زنجان .
حفر چاه های قاچاق و بدون مجوز و در نتیجه استفاده بی رویه از منابع آبهای زیر زمینی
افت آبهای زیر زمینی در هنگام خشکسالی و یا استفاده بی رویه نامناسب
کمبود کانالهای مدرن و شبکه آبیاری و در نتیجه پایین بودن راندمان آبیاری
عدم گسترش کامل کنتورهای حجمی جهت اخذ آب بها از مصرف کنندگان آبهای زیر زمینی در بعضی از نقاط شهرستان .
پایین بودن فرهنگ استفاده صحیح از آبهای سطحی و زیر زمینی و نپرداختن آب بها مصرفی
6-4 نوع ، کمیت و کیفیت منابع آب شرب شهری شهرستان ابهر
در شهرستان ابهر حدود پنج شهر از امکانات شرکت سهامی سازمان آب و فاضلاب استان استفاده نمود و تحت نظر آن سازمان می باشند .
بنابراین مجموعه آب شرب شهرهای این شهرستان بهنوان آب شرب شهرستان ابهر ذکر می گردد .
کیفیت آب شرب شهرهای این شهرستان پس از انجام کلریناسیون مطلوب و قابل شرب می باشند .
تولید آب شرب سالانه این شهرستان حدود هشت میلوین متر مکعب می باشد که حدود 24 درصد از تولید آب شرب استان که از 16 حلقه چاه عمیق تامین می گردد .
میزان مصرف آب سالانه شهرستان ابهر 7 میلیون متر مکعب می باشد که قریب 28 درصد از کل مصرف آب شرب استان است .
میزان سرانه آب مصرفی شهرستان ابهر 210 لیتر در روز می باشد که 30 لیتر از سطح استان بالاتر است .
جدول 6-1 تعیین میزان بهره برداری از منابع آب سطحی شهرستانهای ابهر - خرمدره
واحد : میلیون متر مکعب
ماخذ : اداره کل امور آب قزوین
جدول 6-2 تعیین میزان آبهای زیر زمینی در محدوده شهرستانهای ابهر – خرمدره
واحد : میلیون متر مکعب
ماخذ : اداره کل امور آب قزوین
جدول 6-3 تعیین نوع ، کمیت و کیفیت منابع آب شرب شهری و سرانه آب مصرفی جهت شهرستان ابهر
واحد : متر مکعب
ماخذ : شرکت سهامی سازمان آب و فاضلاب استان زنجان
7- صنایع
7-1 بررسی اجمالی وضعیت تاسیسات اداری – فیزیکی صنایع شهرستان ابهر
17-1-1 ساختمانهای اداری مربوط به صنایع و استاندارد
مدیریت صنایع دستی شهرستان ابهر دارای یک واحد ساختمان ملکی با 500 متر مربع عرصه و اعیانی 130 متر مربع می باشد .
این ساختمان در یک طبقه دارای چهار اتاق مشتمل بر یک خط تلفن است .
7-1-2 کارگاه های آموزشی
علیرغم اینکه مدیریت صنایع دستی در این شهرستان فعالیت داشته ، لیکن فاقد آزمایشگاه ، فروشگاه و کارگاه آموزشی می باشد .
7-2 بررسی اجمالی صنایع دستی شهرستان ابهر
صنایع دستی رایج در این شهرستاان قالیبافی و گلیم بافی بوده است ولی از میزان تولید و ارزش ریالی و همچنین تعداد خانورهایی که به این کار مشغول می باشند گزارشی نشده است .
واحدهای صنعتی :
براساس آمار اداره کل صنایع استان تعداد کارگاه های بزرگ صنعتی فعال شهرستان ابهر در سال 1376 برابر 11 واحد با اشتغال 1088 نفر نیروی انسانی بوده است .
موافقت های اصولی صادر شده برای این شهرستان 35 فقره بوده که بیشترین آن با 14 فقره در زمینه صنایع نساجی و چرم و کمترین آن با یک قفره در زمینه صنایع ماشین آلات و تجهیزات و ابزار و محصولات فلزی بوده است .
در صورت تحقق موافقت های اصولی صادر در شهرستان مزبور ، برای 2474 نفر نیروی انسانی ایجاد اشتغال خواهد شد .
شهرک ها و مناطق صنعتی :
شهرستان ابهر دارای یک شهرک صنعتی مصوب در سه راهی هیدج با وسعت 91/60 هکتار و با مساحت زمین صنعتی 85/30 هکتار می باشد .
این شهرک از نظر وضعیت استقرار واحدها ، تاکنون موفق به انعقاد قرارداد سه واحد شده است که دو واحد در حال ساخت و یک واحد در حال بهره برداری می باشد .
صنایع روستایی
براساس آمار سازمان جهاد سازندگی در سال 1376 در شهرستان ابهر هفت طرح در دست اقدام می باشد .
2 طرح در صنایع غذایی
3 طرح در صنایع کانی و غیر فلزی و صنایع سلولزی و فلزی هر کردام یک طرح بوده ، که میزان اشتغال زایی آنها 144 نفر و دارای سرمایه گذاری 8366 میلیون ریال می باشد .