گزارش کارآموزی مراحل تولید دارو و ارزیابی کار و زمان در شرکت داروسازی الحاوی

گزارش کارآموزی مقطع کارشناسی

رشته: مدیریت صنعتی

مقدمه

در این پروژه ما در صدد آشنایی با چگونگی تولید دارو از زمان ورود مواد اولیه تا زمان تولید، بسته بندی و فروش و خروج داروی تولید شده از شرکت بودیم. برای این منظور کار خود را از انبار مواد اولیه که محل ورود مواد به شرکت بود، شروع کردیم. و چگونگی تحویل مواد اولیه، قرنطینه، آزمایش روی مواد، نگهداری، توزین و تحویل به بخش تولید را مورد مشاهده و ثبت قرار دادیم.

واحد تولید دومین مکانی بود که اصلی ترین قسمت کار یعنی تولید دارو در آنجا صورت می گرفت این واحد خود به سه بخش تولید مایعات، جامدات و آنتی بیوتیک تقسیم می‌شد که شرح تولید هر کدام در بخش تولید ذکر خواهد شد.

و در نهایت انبار محصولات وجود داشت که محل نگهداری داروهای تولید شده و تحویل آن به شرکتهای پخش مواد دارویی جهت توزیع در سطح کشور می باشد.

هدف از انتخاب این پروژه علاقه به آشنایی با چگونگی تولید دارو بود. زیرا این بخش تولیدی کمتر مورد توجه متخصصان صنعت بوده است و بنده در طول تحصیل هیچگاه ندیده ام که از داروسازی به عنوان یک صنعت اسمی برده شود یا مثالی ذکر گردد. و بیشتر دانشجویان رشته های شیمی، داروسازی، آزمایشگاهی، میکروبیولوژی و رشته های مرتبط با آنها به کارآموزی و تحقیق در این صنعت می پردازند. در حالی که یکی از صنایع بسیار مهم و حیاتی کشور می باشد که یکی از ابزارهای حفظ بهداشت و سلامتی جامعه به شمار می آید.

ضمن کار و مطالعه در مورد چگونگی تولید دارو با توجه به اهمیت ارزیابی کار و زمان در موسسات تولیدی و به پیشنهاد شرکت، روش سنجی و زمان سنجی در این شرکت را نیز مورد بررسی قرار دادم. که مباحث مربوط و فعالیتهای انجام شده در بخش ارزیابی کار و زمان ذکر می شود.

امید است که با آشنایی بیشتر دانشجویان صنعتی این بخش تولیدی و همت صاحبان این صنایع به ایجاد ارتباط با موسسات تحقیق صنایع، شاهد رشد هر چه بیشتر این صنعت مهم و حیاتی در کشورمان باشیم و با افزایش توان کمی و کیفی تولید دارو این صنعت را به خودکفایی رسانده و از واردات آن که در شرایط بحرانی مشکلات عمده ای را برای ما به بار می آورد، بی نیاز باشیم.

تاریخچه شرکت :

این واحد تولیدی در سال 1347 و به نام «پارک دیویس» آغاز به کار کرد. تا پیش از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی این شرکت حجم تولید محدودی داشت و شرکت آمریکایی «وارنر لامبرت» 80 درصد سهام آن را در اختیار داشت.

انقلاب عظیم اسلامی کشور ما، که قویترین عامل شکوفایی صنایع دارویی در ایران بود، منجر به ملی شدن بسیاری از صنایع مهم گردید، و سازمان صنایع ملی ایران این شرکت را مانند بسیاری از شرکتهای دارویی دیگر، ملی اعلام کرد و مدیران دولتی را برای اداره آن منصوب نمود.

شرکت نام «الحاوی» را برای خود برگزید که برگرفته از نام دائره المعارف بزرگ پزشکی حکیم عالیقدر ایرانی «زکریای رازی» بود و فعالیت خود را در سطح وسیعی آغاز نمود.

داروسازان، شیمیدانان و مدیران علاقمند و خبره، بهبود کیفیت و افزایش تولید را سرلوحه کار خود قرار دادند. و به این ترتیب خطوط جدید تولید قرص، کپسول و شربت نصب و راه اندازی شد.

آزمایشگاه های کنترل کیفیت با نظارت دقیق بر تمامی مراحل تولید، کیفیت را تا حد قابل قبولی بهبود بخشیدند، و شرکتی که تولید سالانه آن از پنج میلیون قطعه تجاوز نمی کرد، در حال حاضر تولید خود را به دهها میلیون قطعه افزایش داده است. این شرکت در کنار فعالیتهای داروسازی اقدام به طراحی و تاسیس کارخانه شیمیداروئی «امین» در اصفهان نموده است.

در سالیان اخیر با توجه به رویکرد دولت جمهوری اسلامی ایران به خصوصی سازی صنایع، بخش عظیمی از سهام شرکت «51%» به کارکنان آن واگذار شده است و تنها «49%» سهام در اختیار سازمان صنایع می باشد و در حال حاضر این شرکت بصورت «شرکت سهامی عام» اداره می شود.

شرکت در کیلومتر 11 جاده مخصوص کرج و در فضایی به وسعت بیش از 5/1 هکتار بنا شده است. و 200 نفر پرسنل آن در بخشهای تولیدی، اداری و مدیریتی شرکت مشغول کار می باشند.

فصل اول

انبارداری

انبار و انواع آن

انبار داری یک خدمت اقتصادی است و عبارت از نگهداشتن کالا از قبیل مواد، محصولات، ملزومات و غیره به منظور عرضه بموقع آن یا گسترش دادن مدت عرضه آن است، به نحوی که آنها برای مدت بیشتری در دسترس و آماده برای مصرف باشند. در اقتصاد هر کشوری انبارها حلقه هائی از زنجیره تولید، انتقال، توزیع و مصرف اند و نقش اتصال و واسطه را در انتقال محصولات از مناطق تولید به مراکز توزیع کلی و سپس توزیع محلی و بازارهای مصرف بر عهده دارند. محصولات در مراحل تولید، انتقال و توزیع در جاهایی به نام انبار متوقف می شوند. بخشی از بهائی را که هر مصرف کننده برای هر محصولی می پردازد هزینه های انبارداری آن محصول را در گذشته تشکیل می دهد.

اصولاً به محل و فضایی که یک یا چند نوع کالا از هر قبیل (تجاری، صنعتی، مصرفی، مواد اولیه یا فراورده های مختلف) نگهدرای می شود، «انبار» اطلاق می کنند. از ترکیب چند انبار یک «مخزن» (دپو) به وجود می آید. تعداد انبارها و مخازن هر سازمان به نوع و کیفیت کالاها و نیازهای سازمان و نیز حدود تأثیر آنها در دستیابی به هدفهای موردنظر بستگی دارد.

انبارها را به طرق مختلف تقسیم بندی می کنند:

از نظر نوع مواد و کالاهای نگهداری شده

از نظر چگونگی و ماهیت عمل

از نظر فیزیکی یا شکل ساختمانی

از نظر مواد و محصولات که در انبار نگهداری می شود

مواد و کالاها در بدو امر به شکل جامد، مایع و گاز هستند و انبارداری هر یک به شیوه خاصی انجام می شود. علاوه بر شکل و حالت مواد، شرایط و خصوصیات مواد و کالا در نوع انباری که برای نگهداری آن موردنیاز است و تدابیری که به کار می رود، در آن شیوه تأثیر دارد. از این رو، انبار به صور زیر تقسیم می شود:

الف- انبار مواد و کالاهای معمولی،

ب- انبار مواد قابل اشتعال و انفجار،

پ- انبار مواد و کالاهای فاسد شدنی،

ت- انبار مواد شیمیائی و سموم،

ث- انبار مواد فله ای.

از نظر چگونگی نقش و ماهیت عمل

با توجه به محل و موقعیت انبار، نحوه ساختمان انبار، تأسیسات موردنیاز، تنوع مواد و کالاهایی که وارد انبار می شود، میزان حجم یا وزن موادی که در طی زمان معینی به انبار داخل یا از آن خارج می شود، همچنین موقعیت انبار در ارتباط با فعالیتهای اقتصادی جامعه، انبارها را به صورت زیر تقسیم بندی کرده اند:

انبارهای گمرکی و ترانزیت،

انبارهای توزیع کلی و محلی (سراها و تیمچه ها)،

انبارهای سازمانها و کارخانه ها.

از نظر فیزیکی یا شکل ساختمانی

انبار از نظر فیزیکی یا شکل ظاهری به سه صورت زیر است:

انبارهای پوشیده- چنین مکانی از چهار طرف بسته و دارای سقف، دیوارها، در و وسایل ایمنی و اطفای حریق کامل و ساختمان آن عمدتاً به صورت «سوله» است.

انبارهای سرپوشیده- این انبار به صورت بارانداز است و فقط سقف و عمدتاً سکو دارد. بدین ترتیب که اطراف آن باز و فاقد دیوار و حفاظ جانبی است و مواد و کالا را فقط از بارندگی و تابش مستقیم نور خورشید محافظت می کند. معمولا مواد و کالاهایی که از کامیون یا قطار تخلیه می شوند در این انبارها به طور موقت نگهداری و سپس به محلهای دیگر حمل می گردند. به این انبارها «هانگارد» هم می گویند.

انبارهای باز یا انبار فضای باز- این انبار به شکل محوطه باز است و معمولاً برای نگهداری کالاهائی که بسته بندی محکمی دارند، ماشین آلات و لوازم سنگین و نیز مواد و مصالح ساختمانی (که زیر بارندگی و آفتاب به زودی آسیب نمی بینند) مورد استفاده قرار می گیرد.

نقش انبار

نقش اصلی انبار حفاظت از مواد و کالاهاست. در پاره ای موارد در انبار عملیات باز کردن مواد و کالاها و تقسیم و توزین آنها و آماده کردن برای توزیع بین واحدهای مختلف سازمانی، نیز انجام می پذیرد. در واقع انبار حالت بارانداز را دارد و محل استقرار موقت یا دریافت و پخش کالاهاست و عمدتاً هیچ گونه ارزش افزوده ایجاد نمی کند بلکه کانون ایجاد هزینه است.

در انبار اعمال فیزیکی از قبیل تحویل گرفتن مواد و کالاها، حمل و نقل، جایگزینی، توزیع و تحویل مواد و کالاها، همچنین اعمال اداری و دفتری لازم برای کنترلهای موجودی و مالی از قبیل ثبت در دفاتر و کارتها انجام می شود. در واقع نگهداری و تحویل مواد و کالاها شامل کنترل اقلام (کنترل جنسی) و نیز کنترل مالی و تحویل و تحولات فیزیکی کالا در انبار انجام می شود. بیشتر سوء استفاده ها فساد اداری و مالی در انبارها رخ می دهد که با ایجاد سیستم صحیح انبارداری می توان از بروز آن پیشگیری کرد.

اهمیت انبارداری صحیح

ایجاد یک نظام صحیح انبارداری در سازمانها (بویژه سازمانهای بازرگانی و صنعتی) باعث سودآوری و متضمن مزایای زیادی است که در زیر به پاره ای از آنها اشاره می شود.

دریافت، استقرار، حفاظت و در دسترس قرار دادن مواد و کالاها در انبار به طرز درست و بسرعت و به آسانی اجرا می شود و نیازهای بخشهای مختلف سازمان بموقع فراهم می گردد.

با نظارت دقیق بر موجودیهای انبار، از افزایش بیش از اندازه و حد تعیین شده مواد و کالاها در انبار جلوگیری و در نتیجه از ضرر و زیانهای ناشی از تغییر قیمتها یا خرابی و فساد مواد و کالاها بر اثر گذشت زمان جلوگیری می شود.

از سفارشات مضاعف و تکراری که در اثر بی توجهی به مواد و کالاهای سفارش شده قبلی و بین راهی یا فقدان آگاهی از موجودیهای انبار رخ می دهد، جلوگیری می شود.

تعیین میزان موجودی مواد و کالاها در انبار و میزان مصرف و در نتیجه نوع و مقدار خرید آنها در زمانهای مختلف به نحو صحیح محاسبه و در نتیجه در بودجه خرید صرفه جویی می شود. این امر عملیات حسابداری صنعتی (قیمت تمام شده) را نیز تسهیل می کند.

اطلاعات موردنیاز مدیران در زمینه میزان موجودیها و مصرف مواد و کالاها در هر زمان به نحو احسن تأمین می شود.

باعث تسهیل عملیات شمارش، موجودی گیری و صورت برداری عملی از موجودیها (انبار گردانی)، همچنین تعیین ارزش موجودی جنسی در پایان سال (و تعیین ارزش میزان مصرف کالاها طی سال) که کار پرزحمت و پرخرجی است می گردد.

با خرید به مقدار مقرون به صرفه، از راکد شدن سرمایه در گردش به سبب نگهداری بیش از حد موجودی جلوگیری و در نتیجه باعث تسریع جریان نقدینگی سازمان می شود.

صدور بموقع قبض انبار (برگ رسید مواد و کالا به انبار) سبب تسهیل پرداخت مبلغ مواد و کالا به فروشنده و عملیات حسابداری می شود.

انباردار

انبارداری حرفه ای بسیار فنی، تخصصی، پرمسئولیت و چند بعدی است. انباردار حافظ اموال سازمان، یعنی بخش مهمی از داراییهای سازمان است. متأسفانه بسیاری از مدیران پی به ارزش و اهمیت این حرفه نبرده و نسبت به آن کم مهری روا داشته اند.

انباردار واقعی به کسی گفته می شود که دارای مشخصات زیر باشد:

اطلاعات علمی و عملی کافی از مواد، لوازم و کالاهای مورد مصرف یا مورد عرضه و فروش سازمان، که لازمست در محلی به نام انبار محافظت شود، داشته باشد.

توانایی اداره و نگهداری انبار به نحو موثر و سودمند را داشته باشد.

توانایی مباشرت و نظارت قابل توجه نسبت به درخواستهای رسیده و صدور کالا و بالاخره اطلاعات کافی از میزان موجودیها و محل مصرف آنها را داشته باشد.

در ترتیب دادن و چیدن کالاها و همچنین در نقل و انتقال داخلی آنها حسن سلیقه داشته باشد و از مناسبترین و با صرفه ترین وسیله مکانیکی یا هر نوع وسیله دیگر در انتقال داخلی اجناس استفاده کند.

در طبقه بندی مواد و کالاها، کدگذاری و نگهداری آنها و نیز ترتیب محل انبار کردن مواد و کالاها با در نظر گرفتن و دسترسی به محلهای مصرف، مهارت کافی داشته باشد، به نحوی که بتواند با کمترین هزینه و آسانترین وسیله و شیوه حمل و نیز رعایت اصول ایمنی و حفاظتی، آن مواد و لوازم را به محل تحویل یا مصرف برساند.

در تشخیص زمان سفارش هر ماده یا کالا و مقدار اقتصادی سفارش دقت به خرج دهد،‌ به نحوی که وقفه ای در عملیات پیش نیاید و موجودی غیرضروری هم هرگز گردآوری و نگهداری نشود.

آمادگی پذیرش مسوولیت مالی داشته باشد.

خود را به رعایت اصول امانت داری و حفظ منافع سازمان مربوط موظف بداند.

گزارشهای هر دوره عملکرد انبارها را- به ترتیبی که اطلاعات آماری قابل استفاده از میزان ورود و صدور هر ماده و کالا را نشان دهد- برای مدیریت سازمان تنظیم و ارایه کند.

از روشها و فنون جدید انبارداری اطلاع کافی داشته باشد و در طرز استفاده از روشها و تسهیل امور از خود ابتکار شخصی نشان دهد.

از تدابیر ایمنی و بهداشت صنعتی آگاهی کافی داشته باشد.

انبار مواد اولیه شرکت

این شرکت دارای انبارهای متعددی مانند انبار مواد اولیه (انبار مواد، بشکه ها، ضایعات، الکل، خدمات، پوکه های کپسول و سردخانه)، انبار محصولات، انبار بسته بندی، انبار ملزومات می باشد که با توجه به موضوع پروژه ما فقط به بحث درباره انبار مواد اولیه و انبار محصولات می پردازیم.

انبارهای مواد اولیه:

انبار مواد اولیه که شامل سه بخش قرنطینه، بخش موادی که به تایید آزمایشگاه رسیده است، سردخانه و دفتر انباردار و اتاق توزین، اتاق شستشوی لوازم می باشد.

انبار بشکه ها که مواد اولیه بشکه ای مثل گلیسیرین، گلیکول، لاکتوز و غیره در آن نگهداری می شود.

انبار الکل که بشکه های الکل در آنجا نگهداری می شود.

انبار پوکه ها که پوکه های خالی کپسول را در آن نگهداری می کنند.

تامین کنندگان مواد اولیه

مواد اولیه مورد نیاز برای تهیه دارو از کشورهای مختلف مانند هند، نیوزیلند، اندونزی، کره جنوبی، بنگلادش، آمریکا، سوییس، آلمان، چین، ترکیه، هلند، ایرلند، ایتالیا، فرانسه و همچنین شرکت های داخلی تهیه می شود.

کارکنان انبار

انباردار

کارگر مسئول توزین مواد اولیه

انباردار محصولات

رانندگان لیفتراک که در موقع لزوم به انبار می آیند.

کارگری که موقع تخلیه بار به کمک کارگر دیگر می آید.

محل سازمانی انبار مواد اولیه

انبار مواد اولیه زیر نظر مدیریت برنامه ریزی شرکت قرار دارد و تمام کارهای انبار با اطلاع و هماهنگی او انجام می گیرد.

اهم وظایف انباردار

تحویل مواد اولیه خریداری شده طبق اسناد و مدارک موجود (برگ آنالیز، صورتحساب فروش کالاها، بارنامه)

کنترل دقیق موادی که به انبار وارد می شود.

صدور برگ رسید مواد اولیه به انبار جهت ارائه به واحد مالی

انتقال مواد اولیه به بخش قرنطینه

درخواست از آزمایشگاه برای نمونه برداری و آزمایش مواد رسیده

انتقال مواد به بخش مواد تایید شده

ثبت مشخصات و موجودی مواد اولیه

بایگانی و حفاظت از اسناد و مدارک انبار

نگهداری صحیح مواد و رعایت اصول ایمنی و بهداشتی و تدابیر لازم

کنترل دما و رطوبت انبار

نظارت بر توزین مواد اولیه (توزین به عهده کارگر انبار است).

تحویل کالا به بخش تولید

تکمیل کارت توزین و قرار دادن روی هر ماده بعد از توزین

تحویل مواد به هنگام درخواست قسمتها

قرار دادن فرم مشخصات مواد برابر تولید یک بچ تولیدی، داخل کارت فرمول و ارسال آن با مواد به بخش تولید

رعایت اصول ایمنی در انبار

با توجه به حساسیت مواد اولیه به نور، حرارت و رطوبت، همه این عوامل بطور مداوم مورد کنترل و بررسی قرار می گیرد. این امر با نصب دماسنج و رطوبت سنج در 5 نقطه از انبار صورت گرفته و دمای سردخانه نیز مورد کنترل قرار می گیرد. و همچنین دمنده ها و مکنده هایی برای کنترل هوا در انبار تعبیه شده اند که به هنگام لزوم به کنترل دما کمک می کنند.

در چند نقطه از انبار به منظور مقابله با حریق احتمالی کپسولهای آتش نشانی تعبیه شده است.

همه کارکنان انبار باید کفش،‌ روپوش، کلاه و ماسک داشته باشند و به هنگام توزین مواد از دستکش استفاده و بعد از توزین آنها را بشویند.

ترازوهای توزین مواد اولیه در اتاق توزین زیر هود قرار گرفته اند که به هنگام توزین مواد، گرد و غبار حاصل را بیرون می کشند.

وسایل توزین مثل دستکشها، اسکوپها، پیمانه های اندازه گیری مایعات، باید بعد از هر توزین شستشو و ضدعفونی شوند.

اتاق توزین بعد از توزین مواد اولیه مربوط به هر محصول تمیز می شود و ترازوها پاک می شوند.

وسایل کار در انبار

در انبار مواد اولیه سه نوع وسیله برای کار وجود دارند.

الف- وسایل حمل و نقل که شامل چرخ دستی، جک پالت برقی و لیفتراک برقی می باشد.

ب- وسایل ذخیره سازی که شامل پالتها، فایلها، ظروف و قفسه ها هستند.

ج- وسایل توزین که شامل ترازوهای 5، 60 و 1000 کیلویی و پیمانه های مختلف می باشند.

نظام خروج مواد از انبار

با توجه به اینکه مواد اولیه دارای تاریخ مصرف معینی می باشند نظام خروج مواد، بصورت FIFO (فایفو) می باشد. یعنی اولین موادی که به تولید تحویل داده می شود . شامل اولین موادی است که وارد انبار شده اند.

روشهای انبار کردن مواد

برای انبار کردن مواد آنها را روی پالتها چیده و در روی قفسه های آهنی که در سه طبقه درست شده اند قرار می دهند. این قفسه ها هم در بخش قرنطینه هم در بخش مواد تایید شده و هم در بخش سردخانه وجود دارند.

کارهای اداری انبار مواد اولیه

انباردار به هنگام ورود مواد اولیه به انبار آنها را با توجه به مدارکی که به همراه مواد وجود دارد مانند (برگ آنالیز، صورتحساب فروش و بارنامه) کنترل و تحویل می گیرد. پشت صورتحساب فروش رسید مواد را گواهی کرده و امضا می کند تا راننده با ارائه آن به امور مالی کرایه خود را دریافت کند. سپس فرم رسید موقت انبار مواد اولیه را تکمیل و به واحد برنامه ریزی منتقل می کند.

با توجه به میزان ورود مواد به انبار و میزان تحویل مواد به بخشهای تولیدی، موجودی انبار تکمیل می شود و اطلاعات مربوطه در اختیار واحد بازرگانی قرار می گیرد.

کارت توزین مواد تکمیل شده و پس از توزین هر ماده روی ماده ها نسب می شود. و گاهی در پاکت کارت فرمول قرار می گیرد و تحویل بخش تولید می شود.

بعد از توزین مواد اولیه گزارش توزین و تحویل مواد تهیه و به امضای نمایندگان مربوطه می رسد. و تحویل بخش تولید می شود.

کنترل دما و رطوبت در 5 نقطه از انبار و ثبت آن در فرم کنترل دما و رطوبت روزانه.

انبار گردانی دوره ای و اعلام نتیجه آن به بخش برنامه ریزی.

در این شرکت مباحث مربوط به تعیین نقطه سفارش نظام موجودی انبار، سفارش و غیره توسط واحد بازرگانی صورت می گیرد.

نمونه هر یک از فرم ها و کارتهای مذکور به پیوست ارائه خواهد شد.

گردش مواد در انبار مواد اولیه

مواد اولیه پس از تحویل به بخش قرنطینه منتقل می شود. آزمایشگاه اقدام به نمونه برداری از مواد کرده و روی مواد برگ زرد رنگ under test نصب می شود. بعد از انجام آزمایشات لازم و تایید مواد اولیه، مواد به بخش مواد تایید شده منتقل و برگ سبز Approved روی آن نصب می شود و در صورت عدم تایید آزمایشگاه برگ قرمز Rejected روی آن زده و از انبار خارج و به انبار ضایعات منتقل می شوند.

بعضی از مواد که باید در دمای پایین نگهداری شود در سردخانه نگهداری می شوند.

مواد تایید شده طبق برنامه تولیدی شرکت به اتاق توزین منتقل شده و بعد از توزین، مواد موردنیاز هر محصول به صورت یک بچ تولیدی روی یک پالت چیده شده و به تولید منتقل می شود.

انبار محصولات :

با توجه به آشنایی با انبار و انبارداری و انبار مواد اولیه، به تشریح فعالیتهای انبار محصولات می پردازیم. این انبار از لحاظ انبارداری، محل سازمانی، رعایت اصول ایمنی، وسایل کار در انبار، نظام خروج محصولات و روشهای انبار کردن شباهت زیادی به انبار مواد اولیه دارد ولی تفاوتهایی که با انبار مواد اولیه دارد عبارتند از :

وظایف انباردار

انباردار انبار محصولات وظایف کمتری نسبت به انباردار مواد اولیه دارد که اهم آنها به شرح زیر می باشند:

تحویل محصول تولید شده بوسیله برگ انتقال (از لحاظ تعداد).

انتقال محصولات به بخش قرنطینه

انتقال محصولات به بخش تایید شده پس از آمدن جواب آزمایشهای محصولات که در بخش تولید نمونه برداری شده بوند.

ثبت موجودی و مشخصات محصولات

بایگانی و حفاظت اسناد و مدارک انبار

نگهداری صحیح مواد و رعایت اصول ایمنی و بهداشتی

تحویل محصولات به نماینده شرکت توزیع کننده همراه برگهای فاکتور فروش، برگ مشخصات بسته بندی

انبارگردانی دوره ای و اعلام نتایج آن به بخش برنامه ریزی

گردش محصولات در انبار مواد اولیه

محصولات تولید شده از بخش تولید به انبار منتقل می شوند. انباردار با توجه به برگه انتقال محصولات را تحویل و برگ انتقال را امضا می کند. سپس محصولات را به بخش قرنطینه منتقل می کند و برگ زرد روی آنها نصب می شود. محصولات تا زمانی که نتایج آزمایشهای آنها در بخش تولید توسط آزمایشگاه تایید بشود، در انبار می مانند. اگر محصولات تایید شوند به بخش محصولات منتقل شده و برگ سبز روی آنها چسبانده می شود و اگر تایید نشوند برگ قرمز روی آنها خورده و به انبار ضایعات منتقل می شوند. سپس با مراجعه نماینده شرکت پخش کننده طرف قرارداد (با توجه به تعداد محصولاتی که در قرارداد بین آنها و شرکت مشخص شده است)، محصولات را به آن نماینده تحویل می دهد تا شرکت مذکور محصولات را در سطح کشور پخش نماید.

بدین ترتیب گردش مواد اولیه از زمان ورود به شرکت تا تولید محصول و خروج آن از شرکت پایان می یابد.

همانطور که مشاهده شد انبارداران و انبارداری نقش مهمی در تولید بعهده داشتند بطوریکه ورود مواد اولیه که آغاز مراحل تولید بود و خروج محصول که آخرین مرحله آن بود بدست انبارداران کنترل می شد و به عبارت بهتر دروازه های ورود و خروج پروسه تولید بوسیله این حافظان و دروازه بانان اموال و دارائیهای شرکت صورت می گرفت که امینان شرکت و از موثرترین عوامل شرکت می باشند.

7- انبار گردانی

انبار گردانی عبارتست از کنترل فیزیکی انبار و شمارش مواد کالاهای موجود در انبار و تطبیق آنها با کارتها و دفاتر انبار و کارتها و دفاتر حسابداری و امور مالی. این کار یکی از دقیقترین و در عین حال رایجترین شیوه های کنترل موجودیهای انبار است. در این شیوه تعداد کل اجناس سالم، خسارت خورده جزئی، خسارت خورده کلی و همچنین مواد و کالاهای غیرقابل مصرف و از رده خارج شده (که تاریخ مصرفشان منقضی گردیده است) شناسایی و مشخص می شود. اجرای برنامه انبارگردانی موجب تسهیل شناسایی و تفکیک موجودیهای کم گردش بدون گردش (راکد) نیز می شود. بدیهی است که به سبب وقتگیر بودن، پرهزینه و پرزحمت بودن جریان انبار گردانی، مواد و کالاهایی مورد شمارش قرار می گیرند که ارزش این کار را داشته باشند.

معمولاً سالی یک یا دو بار (شش ماهه اول و شش ماهه دوم و بویژه در ایام کم کاری و تعطیلی سازمان) کمیته انبارگردانی یا گروه بررسی انبار از نمایندگان واحدهای حسابداری صنعتی، حسابداری بازرگانی، حسابرسی، بازرسی، نظارت و … تشکیل می شود و اقدام به انبارگردانی (موجودی گیری و شمارش مواد و کالاها) می کند.

سپس مشخصات مواد و کالاهای موجود، در برگه های خاصی که به همین منظور تهیه شده است، ثبت می شود و با امضای مسؤول موجودی گیری، حسابرس، ناظر یا سایر افراد گروه می رسد. لازم به توضیح است که در انبارگردانی، مسؤولین انبار فقط محل کالاها و اطلاعات لازم دیگر را در اختیار گروه بررسی کننده قرار می دهند و نباید در شمارش و تعیین مقدار کالاهای موجود در انبار هیچگونه مداخله کنند.

همان گونه که ذکر شد، پس از شمارش و فهرست برداری کالاها، مراتب امر در برگه خاصی ثبت می شود. گروه بررسی کننده، پس از امضا برگه یاد شده، آن را روی قفسه مربوط به ماده یا کالا می چسباند. اجرای این کار سبب جلوگیری از تکرار شمارش و مشخص کردن موجودی هر قفسه می شود.

ارقام مندرج در فرمهای انبارگردانی باید با موجودی کارتهای انبار و کارتهای کاردکس حسابداری صنعتی (قیمت تمام شده) مطابقت داشته باشند. در غیر این صورت با بررسی های لازم و مراجعه به برگه های مختلف بایگانی شده در انبار (از قبیل رسید انبار، حواله انبار، برگشتی، انتقالی و …)، به رفع یا کشف علل کمبود اجناس در انبار اقدام می کنند و گزارشهای لازم تهیه می شود.

در موارد مقتضی، کالاهای فاسد و معیوب و کالاهایی را که تاریخ مصرفشان سپری شده است، از انبار خارج می کنند و مقدار آنها از موجودی کارتها و دفاتر کسر و گزارشهای لازم در مورد آنها تهیه می شود. همچنین کالاهای راکد یا کالاهائی که درخواست کننده و مصرف کننده ندارند، مشخص می گردند و در مورد آنها تصمیمهای مقتضی اتخاذ می شود.

انبارگردانی مستلزم شناسایی مواد و کالاها و به دنبال آن، شمارش فیزیکی آنهاست. شمارش موجودیها عمدتاً از طرق توزین، شمارش فیزیکی و اندازه گیری موجودیهای متعلق به شرکت در پایان دوره مالی صورت می گیرد تا پس از تعیین مقدار واقعی و عینی موجودیها، بتوان نسبت به محاسبه قیمت آنها اقدام کرد.

چنانچه انبارگردانی و شمارش موجودیها به طرز صحیح و منظمی انجام شود، علاوه بر حصول اطمینان از صحت عملیات ثبت شده در دفاتر و مطابقت آن با موجودیها، امکان بررسی و تصمیم گیری در موارد زیر میسر می شود:

الف- موجودیهای کهنه، غیرقابل استفاده و آسیب دیده؛

ب- روشهای خرید، دریافت، انبار کردن و ترخیص مواد و کالاها از انبار؛

پ- نحوه چیدن و نگهداری مواد و کالاها در انبار؛

ت- حصول اطمینان از موجود بودن مواد و کالاهای سالم و قابل مصرف در انبار و شناسایی اقلام پرمصرف و کم مصرف؛

ث- بررسی مانده حسابهای موجودی به منظور تعیین میزان موجودی نسبت به مصرف؛

ج- بررسی و کنترل مواد و کالاهای امانی دیگران نزد مؤسسه یا مواد و کالاهای امانی مؤسسه نزد دیگران.

فصل دوم

تولید

تولید و عملیات

ابتدا به تعریف «تولید»، «عملیات» می پردازیم.

ایجاد کالا و خدمات را «تولید» می نامند و عملیات به مجموعه ای از فعالیتها اطلاق می شود که منابع در دسترس را به کالا و خدمات تبدیل می نمایند. فعالیتها در سازمان ها منجر به ایجاد کالا و خدمات می گردند. در شرکتهای تولیدی، فعالیتهایی که منجر به تولید فیزیکی می گردند کاملاً آشکار هستند برای نمونه، ما می توانیم فرایند تولید یک محصول قابل لمس مانند یخچال را مشاهده کنیم، در این نوع فعالیتها تمایل بر این است که از واژه «تولید» استفاده شود. در برخی از سازمانهایی که محصولات فیزیکی ساخته نمی شود کارکرد تولید، کمتر ملموس بوده و زمانی تولید مطرح می شود که فعالیتهایی مثل پردازش چک در بانک، رزرو بلیط، مراقبت از بیمار در بیمارستان و … انجام گیرد، که اینگونه فعالیتها به «عملیات» معروف هستند. ممکن است محصولات در شکل های غیرمعمول تولید گردند مانند صدور بلیط برای هواپیما یا تجویز دارو که از جمله این نوع فعالیتها می باشند، این شکل از مؤسسات را «سازمانهای خدماتی» می نامند و فعالیتهای تولیدی را که در این سازمانها صورت می گیرد معمولاً «عملیات» می نامند.

برای ایجاد کالا و خدمات، همه سازمانها سه وظیفه عمده را بر عهده دارند که این وظایف نه تنها برای تولید بلکه برای بقای سازمان. حیاتی هستند. این وظایف عبارتند از :

بازاریابی: که وظیفه اصلی آن، ایجاد تقاضا و یا حداقل، تأمین سفارش برای محصول و یا خدمات است.

تولید / عملیات : که وظیفه این قسمت، تولید محصول می باشد.

مالی / حسابداری: قسمت امور مالی و حسابداری نشانگر این است که سازمان به چه شکل عمل نموده و چگونه صورتحسابها را پرداخته کرده و منابع مالی را جمع آوری کرده است (و یا جمع آوری می کند).

ماشین آلات شرکت

عمده ترین ماشین آلات شرکت در بخشهای مختلف تولیدی عبارتند از :

ماشین آلات بخش مایعات (ساخت شربت، قطره، لوسیون)

تانک ساخت

هموژن (همسان کننده)

فیلینگ (پر کننده و درب گذارنده)

الف- ابوریحان : (دستگاه پر کننده شیشه ها)

ب- کینگ : (دستگاه پر کننده شیشه ها)

ج- اشترونگ : (دستگاه پر کننده شیشه ها)

لیبل زن (برچسب زن)

ماشین آلات بخش جامدات (ساخت قرص و کپسول)

میکسر مخلوط کننده

وی بلندر (مخلوط کننده)

اوسیلاتور (همسان کننده)

گلت : (خشک کن مواد قرص)

فته : (پرس و قالب دهنده ) (برای قرص)

من استی : (پرس و قالب دهنده ) (برای قرص)

بلیسترینگ : (قرار دادن در ورق آلومینیومی)، (قرص)

اپیدوزیبلر : (پرس ورق و بسته بندی آن) (برای قرص)

جی. کا. اف 800 و 2000 : برای پر کردن پوکه کپسول

سرواک : (بیلیستر کپسول)

I.W.K : (بیلیستر کپسول)

استقرار ماشین آلات تولیدی شرکت

ماشین آلات شرکت بصورت خطی استقرار یافته اند. به طوری که کارها به اجزاء کوچک تقسیم شده اند و واحدها و ماشین آلات جهت ساخت یک عمل مشخص طراحی و مستقر شده اند. در این روش حرکت مواد بطور زنجیره ای از ابتدا تا انتهای خط تولید ادامه دارد.

ویژگیهای استقرار

بعلت تقسیم شدن کار به قطعات کوچک و ساده برنامه ریزی و کنترل برنامه ساده تر است که این امر باعث می شود تا یک محصول خاص به تعداد زیاد تولید شود.

مواد پشت سر هم حرکت می کنند. بنابراین زمان و هزینه حمل و نقل کمتر است.

فضای کارخانه بیشتر به ماشین آلات اختصاص یافته است.

قیمت تمام شده محصول پایین است.

سیستم تولیدی بصورت پیوسته است و خروجی هر ایستگاه ورودی ایستگاه بعدی است و ذخیره پشت ایستگاهها کم است.

تولیدات انبار می شود تا شرکت توزیع کننده به سراغ آنها بیاید.

به کارگران ماهر نیاز زیادی نمی باشد و کارگران بیشتر نیمه ماهرند. (فرآیند آموزش کم است)

بعلت مشخص بودن عملیات در هر ایستگاه و پیوستگی آنها کنترل کیفیت و بازرسی تولید آسانتر است.

کل زمان تولید واحد محصول، حداقل است.

10- به علت یکنواخت بودن و تکراری بودن کار در هر ایستگاه امکان اتوماسیون خیلی 

      زیاد است.

معایب استقرار

خرابی یک ماشین باعث توقف خط تولید می شود.

تکراری بودن کار برای کارگر باعث خستگی روحی و الیناسیون می شود و کار دلپذیر نمی باشد.

قابلیت انعطاف برای تغییر طرح محصول کمتر است.

سرعت خط تابع سرعت کندترین دستگاهها می باشد.

در تولید کم، هزینه تمام شده بالا می باشد.

هزینه ارتقای تکنولوژی بالاست.

تنوع تولید کمتر است.

محصولات شرکت

تولیدات شرکت شامل انواع قرص، کپسول، شربت، قطره و لوسیون به شرح زیر می باشد:

قرص

کپسول

الومینیوم Mg

الومینیوم Mgs

اکسی متالون

دیفن هیدرامین

بلادونا پی. بی.

لیتیم کربنات

تری اکسی فنی توئین

پسیرو هپتادین

متی مازول

اسید فولیک+ فروس سولفات

ری فامپین+ ایسنیازید+ فیرازینامید

پارامومایسین

مفنامیک اسید

کلرا مفینکل

زینک سولفات

فنی توئین

مولتی ویتامین

ری فامپین 300 Mg

ری فامپین 150 Mg

نالترکسون

     شربت                                                   قطره

دیفن هیدرامین الگزیر                                 مولتی ویتامین

فنی توئین                                              دکسترو متورفان HBR

دیفن هیدرامین کامپاند                                         ویتامین A+D

کلرا مفینکل                                                     فروس سولفات

دکسترومتورفان                                        مولتی ویتامین

دکسترومتورفان پی

بلادونا پی دی الگزیر

اکسپکتورانت                                                    لوسیون

اتوسوکسیماید                                                   کالامین D

پارامومایسین                                                    فنی توئین

دی سی کالامین

فروس فومارات

«نحوه تولید دارو»

برای ساخت داروها مراحلی وجود دارد که عبارتند از:

الف- مراحل تولید شربت و قطره:

مواد اولیه موردنیاز با توجه به تعداد تولید مورد نظر، برای یک بچ تولیدی، توزین و در تانکهای ساخت، مخلوط و همسان شوند.

ماده مخلوط شده، توسط نماینده آزمایشگاه مورد کنترل کیفی قرار می گیرد.

شربت بدست آمده پس از تایید آزمایشگاه بوسیله شلنگهایی به دستگاه فیلینگ منتقل می شود.

همزمان شیشه ها نیز توسط دستگاه دیگری شسته و تمیز شده و به دستگاه فیلینگ منتقل می شوند (توسط نقاله)

شیشه ها بوسیله شربت پر می شوند. و درب آنها محکم می شود.

شیشه های پر شده از لحاظ مقدار شربت پر شده مورد بازرسی قرار می گیرند.

شیشه ها با نقاله به دستگاه لیبل زنی منتقل می شود و لیبل می خورند.

شیشه های شربت توسط کارگران در جعبه ها قرار گرفته و بسته بندی می شوند.

ب- مراحل تولید قرص

مواد اولیه توزین و به دستگاههای «وی بلندر» و «اوسیلاتور» منتقل می شوند تا مخلوط گردند.

مخلوط بدست آمده توسط نماینده آزمایشگاه کنترل کیفی می شود.

مخلوط بدست آمده بوسیله دستگاه «گلت» خشک می شود. و سپس دستگاه اوسیلاتور بصورت پودر در می آید و همسان می شود.

پودر بدست آمده در دستگاه «فته» ریخته می شود تا پرس شده و به صورت قرص درآید.

قرص پرس شده از لحاظ استحکام (نه باید نرم باشد که موقع حمل و نقل و غیره به راحتی پودر شود و نه باید سخت باشد که از لحاظ هضم مشکل ایجاد کند) و همچنین اندازه و سایز آن نیز باید در رنج باشد که موقع بسته بندی مشکل ایجاد نکند و یا مواد کمتر و یا زیادتری نداشته باشد و وزن آنها نیز کنترل می شود.

قرصهای پرس شده به دستگاه سرواک منتقل می شوند تا بیلیستر شوند.

قرصها بعد از بیلیستر شدن از لحاظ استحکام بیلستر در مقابل نفوذ رطوبت و هوا و سالم بودن کنترل می شوند.

قرصهای بیلستر شده توسط کارگران در جعبه ها بسته بندی می شوند.

ج- مراحل تولید کپسول :

مواد اولیه موردنیاز، توسط دستگاههای اوسیلاتور و وی بلندر تولید و به پودر تبدیل می شود.

پودر حاصل شده توسط نماینده آزمایشگاه، کنترل کیفی می شود.

پودر تایید شده به دستگاه «جی کا اف» منتقل می شود.

پوکه کپسول نیز به دستگاه «جی کا اف» منتقل می شود.

در دستگاه جی کا اف پودر در پوکه ها پر شده و بیرون می آید.

کپسول بیرون آمده از دستگاه جی کا اف از نظر وزنی کنترل می شود.

ضایعات (پوکه های خالی) از کپسولها جدا می شود.

کپسولها به دستگاه بیلیستر منتقل می شوند و بلیستر می گردند.

کپسولهای بیلیستر شده، از لحاظ مقاومت بیلستر و سالم بودن آن کنترل می شوند.

10- بیلیسترها توسط کارگران در جعبه های مخصوص گذاشته بسته بندی می شوند.

ساخت دارو

برای ساخت دارو ابتدا با توجه به برنامه تولید، موادی که برای هر بچ توزین شده است مخلوط می شود و سپس در مدار تولید قرار می گیرد بر اساس نوع محصولات، (شربت، قرص، کپسول، قطره، لوسیون) طرز مخلوط کردن و تهیه مواد با هم فرق می کنند برای مثال نمونه ای برای ساخت هر یک از محصولات را می نویسیم.

الف- روش ساخت شربت اکسپکتورانت

شکر را به مقدار معین در آب دیونیزه شده حل کرده و 20 دقیقه می جوشانند و سپس آن را تا 70 درجه سرد می کنند.

سوربیتول مایع را به شربت بالا اضافه می کنند.

مواد زیر را در تانک با آب دیونیزه شده حل کرده و به تانک اصلی که تا 40-30 درجه خنک شده است اضافه می کنند.

کلرافنیرامین مالئات

فنیل پرو پانولامین هایدرو کلراید

سدیم سیترات

سیتریک اسید

سدیم ساخارین

بنزوئیک اسید و گلیسرول گایا کولات را در پروپلین گلیکول در دمای 60 درجه در یک تانک جداگانه حل کرده و به تانک ساخت اضافه می کنند.

کارامل را در آب دیونیزه شده حل کرده و به تانک ساخت اضافه می کنند.

مانیتول را در گلیسیرین حل کرده و به تانک ساخت اضافه می کنند.

حجم شربت را با آب دیونیزه شده به مقدار لازم افزایش داده و نیم ساعت مخلوط می کنند.

نمونه ای از شربت به دست آمده برای آزمایش به آزمایشگاه ارسال می شود.

بعد از تایید آزمایشگاه کنترل، از نظر شیمیایی و فیزیکی شربت به تانک ذخیره فیلتر می شود.

شربت به دست آمده آماده پر شدن در شیشه های 60 میلی لیتری است.

ب- روش ساخت قطره ویتامین A+D

به مقدار لازم آب مقطر را در تانک ساخت جوشانده و پس از سرد شدن تا دمای 60 درجه سدیم ساخارین را در آن حل می کنند.

میتیل پارابن و پروپیل پارابن را داخل گلیسیرین حل نموده و محلول حاصل را به تانک ساخت اضافه می کنند.

پلی سوربات را تا دمای 60-50 درجه گرم کرده و ویتامین A و D را به آن اضافه نموده حاصل بدست آمده را به تانک ساخت اضافه می کنند.

PH محلول به دست آمده در تانک ساخت را کنترل می کنند.

رنگ های خوراکی را در مقدار 10 لیتر آب حل نموده و به محلول بالا اضافه می کنند.

اسانس پیچ فلاور را در پروپیلن گلیکول حل نموده، به تانک ساخت اضافه کرده، نیم ساعت به هم می زنند.

با آب مقطر حجم داخل تانک را به میزان لازم افزایش می دهند.

PH محلول بدست آمده را مجدداً کنترل می کنند.

توسط آزمایشگاه نمونه برداری صورت می گیرد.

پس از تایید آزمایشگاه کنترل، محلول بدست آمده را فیلتر و به تانک ساخت منتقل کرده و زیر گاز ازت نگهداری می کنند.

ج- روش ساخت قرص الومینیوم MG

مانیتول و نشاسته را از مش 40 رد کرده با آلومینیوم هایدروکساید و منیزیوم هایدروکساید در میکسر مخلوط می کنند.

آب را به اندازه لازم جوشانده و مقدار معینی شکر به آن اضافه کرده و تا حد جوش حرارت می دهند. سدیم ساخارین را در کمی شربت حل و به آن اضافه می کنند. همچنین به مقدار لازم نشاسته را در آب حل کرده به مواد بالا اضافه می کنند تا چسب شربت آماده شود. ماده بدست آمده را در حرارت 40 درجه گرانول تهیه می کنند و آنرا به مدت یک شب خشک می کنند.

به مقدار معین نشاسته استریل و منیزیوم استئارات را از مش 40 رد کرده و منتول را در الکل حل کرده پودر حاصل را از مش 12 رد کرده و به مدت نیم ساعت بلند می نمایند.

د- روش ساخت کپسول ترامادول 50 میلی گرم

مواد اولیه ترامادول هایدروکلراید، نشاسته، لاکتوز و سلولز میکروکریستالین را از مش 60 دستگاه اوسیلاتور عبور داده و مخلوط می کنند.

تالک، منیزیوم استئارات، کلوئیدال سیلیکون دی اکساید، سدیم لوریل سولفات و سدیم استارچ گلیکولات را از مش 60 دستگاه اوسیلاتور عبور داده و به مخلوط کن منتقل می کنند.

محتویات مخلوط کن را به مدت 45 دقیقه مخلوط می کنند و پس از تخلیه در ظروف سربسته، نمونه برداری کرده و پس از انجام آزمایشات لازم و تایید آزمایشگاه در کپسولهای سایز 2 پر می کنند.

فصل سوم

ارزیابی کار

بهره وری

تاریخچه و مفهوم بهره وری

در سال 1776 آدام اسمیت در کتاب معروفش بنام «پژوهشی در ماهیت و ریشه های ثروت ملل» اعلام کرد بیش از یک قرن بعد در سال 1898 اولین تحقیق آماری در زمینه بهره وری در گزارش سالانه وزارت کار آمریکا منتشر شد که اساساً متوجه سنجش خروجی سازمانها در ارتباط با کاردستی و کار با ماشین بود. سرانجام در سال 1950 عبارت بهره وری برای اولین بار توسط سازمان همکاری اقتصادی اروپا چنین تعریف شد:

بهره وری عبارت است از پارامتری که از تقسیم برون داد به یکی از عوامل تولید به دست می آید. پنج سال بعد در سال 1955 مرکز بهره وری ژاپن (JPC) تاسیس شد و این مرکز تعریف زیر را از بهره وری ارائه داد: بهره وری عبارت است از به حداکثر رسانیدن استفاده از منابع نیروی انسانی، تسهیلات و غیره به طریقه علمی و کاهش هزینه های تولید، گسترش بازارها، افزایش اشتغال، کوشش برای افزایش دستمزدهای واقعی، بهبود معیارهای زندگی آنگونه که به نفع کارکنان، مدیران و مصرف کنندگان باشد. در سال 1961 سازمان بهره وری آسیایی (APO) شکل گرفت.

در کنگره بهره وری آسیایی سال 1970 در توکیو «سابورا اوکیتا» اظهار داشت: آشکار است بدون افزایش بهره وری هیچ ملتی نمی تواند انتظار اعتلای سطح زندگی خویش را داشته باشد.

در سال 1991 موسسه تکنولوژی ماساچوست در این سال نتایج یافته های پژوهشی خود را در چهارچوب کتابی با عنوان «ساخت آمریکا» انتشار داد که در ابتدای کتاب چنین آمده است : «یک ملت برای خوب زندگی کردن باید خوب تولید کند»

سازمان بین المللی کار (ILO) بهره وری را اینگونه تعریف می کند:

محصولات مختلف با ادغام چهار عامل اصلی زمین، سرمایه، کار و سازماندهی حاصل می شوند. نسبت تولید بر این عوامل معیاری برای سنجش بهره وری است.

آژانس بهره وری اروپا (EPA) در مورد بهره وری بیان می دارد:

بهره وری درجه استفاده موثر از هر یک از عوامل تولید است.

بهره وری یک دیدگاه فکری است که همواره سعی دارد آنچه را که در حال حاضر موجود است، بهبود بخشد.